Mahsuldor qatlamlarni ochish va

 
9.2-rasm. Aeratsiyada bir qatorli liftning sxemasi
. 
1, 2-gaz va suyuqlikni uzatish chiziqlari; 3-aralashtirgich; 4-qulfak; 
5-mustahkamlash tizmasi; 6, 8-NKQ; 7-o‗zgartma; 
Haydash tizimlari orqali aeratsiyani amalga oshirishning sifatini nazorat qilish 
maqsadida havo (yoki gazni) o‗lchaydigan sarf o‗lchagichlar o‗rnatiladi. Suv 
haydalganda aralashma oqimining tezligi shunday bo‗lishi kerakki, havoning ajralib 
chiqishiga yo‗l berilmaydi. Eng so‗nggi tezlik 
30
,
0
15
,
0

m/sek qabul qilinadi. Agarda 
bu shart bajarilmasa, havo pufakchalari suzib chiqadi, halqa oralig‗ida «havo 
yostigini» shakllantiradi, aeratsiya jarayonini uzilishga olib keladi. 
Amalda aeratsiya jarayoni suv 4,5-5,5 l/s kattalikda (ishlatish tizmasini 
diametri 146 mm va NKQ diametri 
мм
60
73

) va compressor UKP yordamida havo 
120-130 l/sek (7,5m
3
/min) hajmda uzatilganda boshlanadi. 
Quduq ichi suyuqlik bilan to‗ldirilganda hamma vaqt aeratsiya boshlanadi. 
Ishni boshlashdan oldin haydovchi tizimdagi suyuqlikni optimal uzatish 
bosimni aniqlash uchun sementlash agregati qo‗shiladi. Bu bosim 4,0-4,5 MPa dan 
oshmasligi kerak. Undan keyin kompressor qo‗shiladi, haydovchi tizimdagi bosim 

---

ko‗tariladi (takriban 10-15 MPa qiymatidagi bosim oqim tezligining hisobiga 
oshiriladi). 
9.3-rasm. Aerator. 1-tezkor ulanuvchi gayka; 2-havo sarf o„lchagichi; 
Shu vaqtdan boshlab aeratsiya jarayonining birinchi bosqichi boshlanadi. Suv 
va havo haydash bilan quvur orqa fazasida bosim asta-sekin ko‗tariladi, aniq 
qiymatga ko‗tarilgandan keyin, ma‘lum bir vaqt davomida bosim shu sathda ushlab 
turiladi. 
Sirkulyasiya suyuqligi pastga qarab harakatlanganda aralashmaning zichligi 
oshadi va bosimni oshishiga olib keladi. NKQ ga kirib borgunga qadar halqa 
oralig‗ida aralashmani zichligining oshishi natijasida qo‗shimcha bosim hosil bo‗ladi. 
Aeratsiya aralashmasi bashmoqqa yetib keladi va NKQ ni ichiga kiradi 
suyuqliklarning zichlikdagi farqlar asta-sekin kamayadi, bosim yana pasayadi. 
Agarda aeratsiyali suyuqlikni haydash vaqtida haydash tizimida bosim 
kompressorning ishchi bosimdan oshib ketsa, suyuqlik haydashni davom ettirish yoki 
bir oz vaqt kompressorni to‗xtatib turiladi. 
Havo (gaz) aralashmasidan NKQ ga kiradi va suyuqlikning otilishini chaqiradi. 
Quvurlardagi zichlik asta sekin kamayadi va haydash tizimida bosimning qiymati 
tushadi. Shu daqiqadan boshlab suyuqlikni haydash tuxtatiladi, agregat birinchi 
tezlikka o‗tkaziladi, keyin tanaffus beriladi. 
Depressiyani nazorat qilish uchun quduqdan siqib chiqarilgan suyuqlikni hajmi 
o‗lchanadi yoki boshqa usullarda o‗lchash ishlari olib boriladi. Quvur orqasidagi 
bosimning tushishi daqiqasidan boshlab qatlam ishlab ketishi mumkin.

---

357
Qatlam ishlab ketganda quduq zahiradagi tizimga ulanadi yoki uchtalik 
(troynik) orqali ishlanadi, undan keyin esa shtutser orqali ishchi tizimga 
yo‗naltiriladi. 
Birinchi bosimni pasaytirish jarayonida quduqqa oqimni kelishi sodir 
bo‗lmasa, u holda aeratsiya davom ettiriladi.