O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi abdulla qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti o‘zbek tili va adabiyoti fakulteti

zolim jangchilar 
qaynadi
(74), 

---

3 
Yuzlarcha chaqirim uzoqda tinch, beozor, boy qishloqlardan 
hayotning zolim 
ko‘rgiligi 
bir hovuch kul yasaydi 
(50). 
Xuddi shuningdek roman matnida 
hadsiz 
(208), 
benihoyat 
(95,110,191), 
favqulodda 
(42,76,97,211), 
topqir 
(99,188), 
muazzam 
(32,102,107,120), 
azamat
(25,28,68,101,210) singari so‘zlarni ham alohida urg‘u bilan ishlatadi. Ular ifodani 
nafaqat bo‘rttirib. Ta’kidlabgina qolmasdan, tasvirdagi nafislik va badiiylik uchun 
ham xizmat qiladi. Shu narsa e’tiborliki, bu kabi birliklar Oybekning boshqa 
asarlarida ham o‘z shavqini saqlab turadi. 
Oybek romanni «Quyosh qoraymas» deb nomladi va shu bilan 
quyosh
va 
qora 
so‘zlariga 
ramziylik 
ma’nosini 
yukladi. 
S.Mirzayev 
va 
S.Shermuhammedovlar bu haqda quyidagilarni yozishgan edi: «Romannig 
g‘oyaviy mazmuni uning sarlavhasida ham o‘z ifodasini topgan. Oybek romanni 
«Quyosh qoraymas» deb atash bilan quyosh abadiy qoraymagani singari adolat va 
haqiqat uchun mardona jang qilayotgan xalqimizni yengish aslo mumkin emas, 
tarix g‘ildiragini orqaga qaytarib bo‘lmaydi, degan muhim falsafiy g‘oyani ilgari 
surgan».
13
Darhaqiqat, adib romanda 
qora
so‘ziga alohida ma’nolar yuklagan ko‘rinadi. 
So‘z matnda turli holatlarda ham alohida, ham birikma tarkibida qo‘llangan va har 
ikki holatda ham uning semantikasida asosan o‘zgarishlar yuz bergan, o‘z 
ma’nosida esa kam qo‘llanilgan. 
1. O‘z ma’nosida, predmetlarning rang-tusini ifodalashda, real manzaralarni 
chizishda, ularni biroz bo‘rttiribroq, badiiyroq qilib tasvirlashda ishlatilgan: 
Uzoqda, ko‘zga xira chalingan tepalikning orqasida, qora, quyuq tutun burqib 
havoda kezardi
(36). Roman matnidagi