Diqqatning neyrofiziologik xususiyatlari va ontogenezda o’zgarishi

Buzilgan (0 yoshdan 1 yoshgacha).
Bolalarni har qanday shovqin yoki yangi o'yinchoq bilan chalg'itishi mumkin.

Ruxsat etilgan (1-2 yil).
O'z biznesi bilan shug'ullanadigan bola unga shunchalik singib ketganki, u atrofda hech narsani sezmaydi.

Moslashuvchan bitta kanal (2-3 yil).
U o'ziga murojaatni eshitgandan so'ng faoliyatini to'xtata oladi, lekin tezda unga qaytadi.

Mavjud bitta kanal (3-4 yil).
Bolalar bir jarayondan ikkinchisiga o'tishi, darslarini to'xtatishi va keyin yana qaytib kelishi mumkin.

Ikki kanalli qisqa (4-5 yil).
Bola bir vaqtning o'zida ikkita narsani qilish qobiliyatini oladi - masalan, o'ynang va onasining aytganlarini tinglang. 
Agar kerak bo'lsa, diqqatni jamlashga qodir bo'lgan murakkab harakatni bajaring.

Mavjud ikki kanalli (5-6 yil).
U bir vaqtning o'zida ikkita narsani amalga oshirishi mumkin, shuning uchun bu yoshda e'tiborni mashq qilishni 
boshlash kerak. Ushbu qadamlarni bilish ota-onalarga bolasini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.

Biz diqqatni jamlash qobiliyatini rivojlantirish maktabgacha yoshdagi bolalar uchun alohida ahamiyatga ega ekanligiga amin bo 'ldik. Ota-onalar 
o'z farzandlariga bemalol o'yin uslubidan foydalanib mashq qilishlari kerak. Siz foydalanishingiz mumkin bo'lgan bir nechta f okuslar va usullarni 
tavsiflaymiz. Qiziqishni saqlab qolish. O'yin shakllaridan foydalanib, siz bolani katta zavq bilan va, shunga ko'ra, diqqat b ilan jalb qilishni 
ta'minlashingiz mumkin.

Mashg'ulotlar davomiyligiga rioya qiling. Shunday qilib, 4 yoshli bolakay bilan raqamlarni o'rganayotganda, chaqaloq 20 daqiq adan ko'proq vaqt 
davomida diqqatni ushlab turishga qodirligini tushunishingiz kerak, shuning uchun bu doirada o'quv materiallari bilan tutish yaxshiroqdir. Sevimli 
belgilar va o'yinchoqlar ham qiziqishni yo'qotmaslikka yordam beradi va shuning uchun ota-onaning xabarlarini tinglang va anglang.

---

DIQQAT

Maktabgacha yoshdagi yosh quyidagilar bilan tavsiflanadi:

diqqatning beqarorligi;

ob'ektga diqqatni jamlashning mumkin emasligi;

bir nechta ob'ekt mavjud bo'lsa, e'tiborni tarqatish imkoniyati.

Ushbu bosqichdagi asosiy vazifa konsentratsiya va barqarorlikni tarbiyalashdir. Kichkintoylarda diqqatning namoyon bo'lishining o'ziga xos 
xususiyati ob'ektga bo'lgan qiziqishdir va ko'pchilik bolalar 5 dan 7 minutgacha diqqatni jamlashlari mumkin. Qiziqish susayishi bilan, 
diqqat markazida yo'qoladi.

Muhim:
Kichkintoy bilan ishlashda, ota-onalar diqqatni diqqat bilan jalb qilishlari va uzoq vaqt davomida kuzatilgan ob'ektlar bilan bog'liq 
yorqin hissiy tajribalar bilan ushlab turishlari mumkin. Bu yangi o'yinchoq, rangli rasm, musiqiy hamrohlik, kattalar kuylagan bolalar 
qo'shig'i bo'lishi mumkin.

Diqqatning tarqalishi yaxshilanmoqda, maktabgacha tarbiyachi endi tashqi narsalar bilan chalg'imaydi va masalani oxiriga etkazadi. Bu 
eng muhim narsa: diqqatning o'zboshimchalik shakllanishi boshlanadi, garchi majburiy harakatlar asosiy bo'lib qolmoqda.

Ushbu asrda diqqatning barcha xususiyatlarini shakllantirishga yordam beradigan yangi faoliyat turlari (ijodiy, o'quv, mehnat) faol 
rivojlanmoqda.

Asosiy vazifalar - qoidalarni bajarish bilan bog'liq harakatlarning o'zboshimchaligini, shuningdek eshitish, vizual, diqqat vositalarining 
turlarini rivojlantirish.

Muhim:
diqqat buzilishining oldini olish uchun (chalg'itish, diqqatni tortib olish), uy vazifasi paytida, kattalar tez natijalarga erishishga 
harakat qilib, bolani haddan tashqari og'ir ishlarga jalb qilmasligi kerak.

---

---

DIQQAT 
Diqqat shaxsning yo’nalishida to’plangan jarayon sifatida ishlaydi. Keng ma'noda bu so’z asosida ehtiyoj, qiziqish, qarash, ideal kabi tarkibiy qismlar
mavjud.Diqqat 
psixik jarayonlar tuzilishida koTsatiigan omillardan hosil qilingan hodisa sifatidagina qatnashmay, balki u shaxsning boshqa xususiyatlariga munosabatda tayanch 
xususiy at sifatida qatnashadi. Diqqat va ziyraklikning pedagogik takt(odob)ning shakllanishidagi psixologik shart-
sharoit ekanligi bunga misolbo’ladi.I.V.Straxov 
’’Diqqat va nutq” muammosi bo’yicha tadqiqot ishlarini olib
borgan. U nutq shakllari va iunksiyalarini hamda tasviriy faoliyatni tahlil qiladi. U
o’quvchilarda sport 
gimnastikasi darslarini psixologik tahlil qiladi va o’rganadi.Muallifhing ta’kidlashicha, diqqatni nutqiy boshqarish quyidagi
om
illarda. ya’ni
predmetni nomlashda, 
yoki maqsadli harakatlarga to’plashda, faoliyatni
rejalashtirishda diqqatni ilgarilab ketish aktJarida, qidirish faoliyatlarida, diqqatni
ko’chish jarayonining 
verbalizasiyasida4 diqqatni nazorat qilish funksiyasiniaktivlashtirishda, ziyraklikning aks etishida va uning axloqiy psixologik ahamiyatida
namoyon bo’ladi.Diqqat 
va butun faoliyat jarayonini boshqarish nutqning ichki va tashqi turiariorqali amalga oshiriladi. Shuningdek, bu boshqarishdamuallif fikricha, integral(yuqoridagi 
ikki nutq oraliqidagi) nutq ishtirok etadi. 
В 
ulami tadqiq qilish shuniko’rsatadiki, grafik harakatlami amalga oshirish aqliy 
- nutqiy jarayonlar ulami anglash va 
yo’naltirish bilan birga boradi.Shunday qilib, diqqatni boshqarish va uni tarbiyalash, o’quvchilarda
rivojlantirish masalasi I.V.Straxov tomonidan atroflicha 
o’rganilgan.Psixolog N.V.Kuzminaning fikricha, o’qituvchilaming dars davomidaberilayotg3n bilimini qanchalik o’zlashtirishi u
nda asosiy va yetakchi rolni 
diqqato’ynaydi. Shuning uchun ham ta'lim 
-
tarbiya jarayonida hammadan avval tarbiyachio’quvchining diqqatini torta bilish uning asosiy maqsadi bo’iishi kerak. Bu 
esa
o’tilgan materialni o’quvchi puxta bilishni talab qiladi. Bundan kelib chiqadiki,diqqatning tarbiyalanishi va shakllanishi ha
m vujudga keladi. 
F.N.Gonobolin,M.R.Rahmonova D.B.Elkonin, V.V.Repkin va boshqa qator tadqiqotchilartomonidan ta'lim va tarbiya jarayonida o’qu
vchilarda diqqatning namoyon 
bo’iishi,kechishi, rivojlanishining o’ziga xos xossalari, individualligi kabi jihatlari o’rganilgan. Diqqatning salbiy jihatlaridan biri parishonxotirlikdir. 
Parishonxotirlikdiqqatni uzoq vaqt davomida biron ishga layoqatsizlikda diqqatning osongina va teztez bo’linib turishida namo
yon
bo’iishi 
mumkin.Parishonxotirlikning bu ko’rinishiko’pincha ish qobiliyati susayib ketishining va xulq
-atvordagi uyushmaganlikning sabablaridan biri 
hisoblanadi.Parishonxotirlikning sabablari har xildir. Parishonxotirlik shaxsning barqaror
xislati sifatida ixtiyoriy diqqatning sustligi ko’rsatkichi hisoblanadi va 
noto’g’ri
tarbiya natijasi(bolaning erkalatib yuborilishi, jazolanmasdan qolishi, taassurotlaming
har xilligiga odatlanish va boshqalar) bo’iishi mumkin. Bu xildagi 
parishonxotirlikka
qarshi awalo shaxsda irodaviy sifatlami shakllantirish yo’li bilan kurash olib borish
kerak. Parishonxotiriikni bola salomatligining yaxshi 
emasligi, nerv tizimining

---

---

TEKSHIRISH SAVOLLARI
1. Diqqat nima? 
2. Diqqatning nerv-fiziologik xususiyatlari qanday?
3. Yosh bolalarda diqqat rivojlanishi qanday boladi?
4. Diqqat turlari qanday?
Adaboyotlar
G'oziyev “umumiy psixologiya”, google.uz.