Soтsiologiya fanidan ma‘ruza matnlari

 
3) 
tahdidlarni taxminlash, jamiyat ijtimoiy taraqqiyotiga aks ta‘sir etish 
mumkin bo‗lgan o‗zgarishlarni aniqlash va tahlil etish.
 
Ijtimoiy bashorat turlari: 
1. 
Istiqboldagi holatlarni bashorat qilish: o‗tgan, hozirgi va kelgusi zamon 
hamda istiqbol an‘analarini bashorat etish. 
2. 
Me‘yoriy bashorat - ijtimoiy hayotga mos me‘yorlarni topish, aniqlash.
 
3. 
Tahdidlar bashorati - ijtimoiy taraqqiyot izdan chiqish holatining tahliliga 
asoslaniladi.
 
Ijtimoiy bashorat 4 o‗zaro mantiqiy bog‗langan bosqichlarda amalga oshiriladi 
: 

---

116 
1. 
Birinchi bosqich - bashorat ob‘ekti bo‗yicha ma‘lumotlar manbaini va 
ko‗rsatkichlarini aniqlash, bashorat dasturini ishlab chiqish, bashorat maqsadi 
masalalarini belgilab olishdan iborat bo‗ladi. 
2. 
Ikkinchi bosqich - bashorat qilinuvchi ob‘ektning dinamik modelini ishlab 
chiqishni o‗z ichiga oladi.
 
3. 
Uchinchi bosqich - bashorat qilinuvchi jarayon modeliga kiruvchi boshqaruv 
ko‗rsatkichlarini belgilash, ularning o‗zgarish tendensiyalarini va chegaralarini 
aniqlab olish, turli taxminiy variantlarini aniqlash.
 
4. 
Oxirgi bosqich - ko‗p variantli bashoratni amalga oshirishni asoslash va 
tahliliy xulosalarni ishlab chiqishdan iborat.
 
Ijtimoiy bashorat masalasini yechishda matematik modellashtirish va 
ekspertiza usullardan foydalaniladi. 
Axborot jamiyat faoliyatining ijtimoiy jihatdan o‗ziga xos tamoyillarini 
ifodalaydi va uning yordamida ijtimoiy boshqaruv amalga oshiriladi. Ijtimoiy 
axborotning o‗zi guruhlarga ajratiladi. 
1. 
Birinchi guruhga ijtimoiy guruhlar tuzilmasi va xolati haqidagi axborotlar 
kiradi. 
2. 
Ikkinchi guruhga odamlarning mexnat va turmush sharoiti haqidagi 
axborotlardan tashkil topadi. 
3. 
Uchinchi guruhi odamlarning hayot faoliyati, turmush tarzi va boshqa 
axborotlardan iborat. 
Boshqaruv nuqtai nazaridan ijtimoiy axborot: 

tashkiliy; 

nazorat – hisobga olish; 

natijaviy axborotlardan iborat. 
1. 
Tashkiliy axborotlar ijtimoiy boshqaruv ob‘ekti va sub‘ekti o‗zaro 
bog‗lanishi, boshqaruv jarayoni, boshqaruv qarorlarining bajarilishi haqidagi 
ma‘lumotlarni tashkil etadi. 
2. 
Nazorat - hisobga olish, axborotlar, ijtimoiy jarayonlarni boshqarishning 
borishi va uning boshqaruv qarorlariga mosligi haqidagi ma‘lumotlardir. 
3. 
Natijaviy axborotlar - belgilangan boshqaruv tadbirlari, talablari, qoida va 
normalari haqidagi axborotlarni o‗z ichiga oladi.
Ijtimoiy boshqaruv: sifat va miqdor ko‗rsatkichlari orqali amalga oshiriladi.
Sifat ko‗rsatkichlari - ijtimoiy hodisa va jarayonning ta‘rifiy xususiyatlari va 
tarkibiy tuzilishining ko‗rinishlari haqidagi ma‘lumotlardir. 
Miqdor ko‗rsatkichli axborotlar – ijtimoiy hodisa va jarayonning miqdoriy 
o‗lchov shaklida aniqlangan kattaliklaridan iborat. Bu axborotlar EHMga asoslangan 
holda matematik modellashtirishni va u orqali ijtimoiy bashorat qilishni, tahlil qilish 
va baholashni amalga oshirishga imkon beradi.