Soтsiologiya fanidan ma‘ruza matnlari

Begonalashuv turlari: 
1. Iqtisodiy begonalashuv:
a) faoliyatdan begonalashuv; b) faoliyat 
boshqaruvdan begonlashuv; v) faoliyat natijalaridan begonlashuv. 
2. Siyosiy begonalashuv
: Siyosiy hokimiyatdan begonlashuv. 
3. Madaniy begonalashuv:
ma‘naviyatdan, madaniyatdan begonlashuv. 
4. Ijtimoiy begonalashuv:
muloqotdan, insonlarning bir-biridan begonlashuv. 
5. Ruhiy begonalashuv:
o‗z-o‗zidan begonlashuv, o‗z mohiyatidan uzoqla-
shuv. 
Shaxsni siyosatga tortish mexanizmi murakkab va ko‗p bosqichlidir. Siyosiy 
ijtimoiylashuv davrida shaxsga ham anglashilgan, ham tashqi muhitning tabiiy ta‘siri 
bo‗ladi. 

---

100 
Shaxsning dastlabki ijtimoiylashuvi uning kelib chiqishi bilan bog‗liq. Inson 
ongiga oila katta ta‘sir ko‗rsatadi. Mashg‗ulot turi, turmush darajasi, ma‘lumoti, 
siyosiy io‗nalishi kabi omillar ta‘sir qiladi. 
Siyosiy ongni qayta qurish
 
kupincha ilgarigi qoidalarni o‗zgartirish natijasida 
yuz beradi. Siyosiy ong shakllanishida: 
Siyosiy madaniyat o‗sishi: 
- turli, siyosiy tashkilotlar faoliyati; 
- ommaviy axborot voistalari; 
- norasmiy guruhlar; 
- korxona jamoatlari; 
- uyda yashovchilar; 
- siyosiy partiyalar; 
- kasaba uyushmalari; 
- yoshlar tashkilotlari katta ta‘sir ko‗rsatadi.
Siyosiy ijtimoiylashuvda mafkura katta rol o‗ynaydi. Shaxs siyosiy 
ijtimoiylashuvida siyosiy ong tuzilishi quyidagilarni o‗z ichiga oladi: 
- ehtiyojlar va ijtimoiy kuzatishlar tizimini shakllantirish; 
- o‗z ijtimoiy guruhini
 
tenglashtirish; 
- o‗z manfaatlarini anglash; 
- siyosiy faoliyat imkoniyatlariga baho berish; 
- ijtimoiy-siyosiy qadriyatlar va dasturlar tizimini qabul kiladi. 
O‗z-o‗zini anglash: o‗z-o‗zini anglashda iqtisodiy, siyosiy, huquqiy axloqiy va 
madaniy muhitning ta‘siri katta. O‗z-o‗zini anglash millatlar uchun siyosiy 
onglilikning oshishigina emas, shu millat birga milliy mustaqillik va milliy ozodlik 
hamdir. O‗z-o‗zini anglash jahon tarixida ozodlik harakatlarning kuchayishiga, 
sotsializm va imperializning yemirilishiga, parchalanishiga olib keldi. Portugaliya, 
Ispaniya, Gollandiya, Angliya, Fransiya, sobiq SSSR kabi imperiya davlatlari o‗z 
mustamlakalaridan mahrum bo‗ldi. O‗zbek millatining o‗z-o‗zini anglashi moddiy 
kuch sifatida millat sha‘ni, qadr-qimmati, obro‗-e‘tibori, or-nomusi tiklanishiga 
olib keldi. O‗z-o‗zini anglash millatning moddiy va ma‘naviy manfaatlarini himoya
qilishdir. Mustaqillik sharoitida o‗zbek xalqning o‗z-o‗zini anglashini rivojlantirish 
davlat siyosati darajasigacha ko‗tarildi. 
O‗zbekiston Konstitusiyasida shaxsning huquq va erkinliklari (24-31 -modda) 
o‗z ifodasini topdi: 1) siyosiy huquqlar 2) Iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar 3) inson 
huquqlari va erkinliklari kafolat-lanishi 4) fuqarolar burchlari o‗z ifodasini topgan.