Soтsiologiya fanidan ma‘ruza matnlari

Sotsiologiya shaxsni barcha 
xilma-xillikdagi majmuida emas, ya‘ni tabiat mahsuli sifatida emas, balki 
ijtimoiy munosabatlar
yig‗indisi, jamiyat mahsuli sifatida qarab chiqadi.
«Jamiyatni isloh qilish va yangilash bo‗yicha ko‗p qirrali faoliyatimiz markazida 
inson, suveren O‗zbekistonning fuqarosi turadi. Islohotlarning mazmuni ayni har bir 
fuqaro o‗z qobiliyatini, o‗z iste‘dodini namoyon etishiga, shaxs sifatida o‗zini 
ko‗rsatish imkoniyatiga ega bo‗lishiga qaratilgan»
45
. 
Shaxs sotsial o‗zaro ta‘sir va munosabatlarning birlamchi omili bo‗lib 
hisoblanadi. Shu jihatdan qaraganda 
shaxsning o‗zi nima?
Bu savolga javob berish 
uchun, avvalo, 
«inson», «individ», «shaxs»
tushunchalarini bir-biridan farqlab olish 
kerak
. «Inson» tushunchasi, umumiy, hamma uchun xos bo‗lgan sifat va 
qobiliyatini izohlash uchun qo‗llaniladi.
Bu tushuncha dunyoda mavjud bo‗lgan, 
tarixan o‗ziga xos shunday rivojlanayotgan birlikki, insoniyatni anglatib, u boshqa 
hamma moddiy tizimlardan farqli o‗laroq o‗ziga xos ijtimoiy faoliyat usullari bilan 
farq qiladi.
Ushbu hayotiy faoliyat usuli tufayli inson tarixiy rivojlanishning hamma 
bosqichlarida, dunyoning barcha nuqtalarida o‗ziga o‗xshash bo‗lgan antologiyaga 
oid holatni saqlab qoladi. 
Inson tushunchasi bioijtimoiy-ruhiy mavjudlikni ifodalaydigan tushuncha. Unda 
insonning 
zohiriy va botiniy sifatlari 
o‗z aksini topadi. Insonning umumiy sifatlari 
uning konkret holat va murakkab hayot sharoitlari namoyon bo‗ladigan xilma-xil 
kayfiyat, ruhiyat va munosabatlarning yig‗indisidir. Har bir insondagi alohida bu 
hususiyatlar betakror, o‗ziga xos holatlarda namoyon bo‗lishi mumkin. 
Demak
, insoniyat o‗ziga xos moddiy voqelik sifatida mavjud bo‗ladi. Ammo, 
insoniyat o‗z holicha mustaqil mavjud bo‗lmaydi
. 
Aniq insonlar yashaydilar va harakat qiladilar.