Ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги мирзо улуғбек номидаги самарқанд давлат архитектура-қурилиш институти

 
2.3. Хонада қулайлик шароитлари 
Биноларни иссиқлик билан муҳофаза қилиш вазифалари энергияни 
тежаш билан чекланмайди. Энергия тежамкор бинолар хоналарда қулай 
яшаш шароити ва соғлом микроиқлимни таъминлаши керак. Аммо қулай 
шароит деганда айнан нималар назарда тутилади ва уларнинг аниқ таърифи 
қандай? 
Умуман олганда, хонанинг қулайлиги қуйидаги омилларга боғлиқ: 
- хоналарда ички ҳаво ҳарорати; 

---

55 
- хонани ўраб турган деворлар ички юзаларининг ҳарорати; 
- пол юзасининг ҳарорати; 
- хона ҳавосининг нисбий намлиги; 
- хона ҳавосининг тезлиги; 
- инсон фаолиятининг тури. 
Инсоннинг 
қулай 
шароитини 
таьминлаш 
учун 
хонадаги 
микроиқлимнинг стандарт кўрсаткичлари 2.1-жадвалда келтирилган.
2.1-жадвал 
Бино тури 
Хонадаги 
ҳарорат ti,, °C 
Умумий ҳаво 
ҳарорати 
тм,°C 
Ҳаво нисбий 
намлиги φ, % 
Ҳаво тезлиги, 
м/c 
Турар-жой ва жамоат 20 —22 
38 
40—60 
< 0,1 
Ишлаб
чиқариш
(иш турига
қараб) 
Ўтирган 18—20 
36 
50—60 
< 0,15 
Енгил
16—18 
32—36 
50—60 
< 0,15 
Ўртача
14—16 
26—32 
50 
< 0,2 
Оғир
12—14 
20—26 
45 
< 0,2 
Шу билан бирга хона умумий ҳарорати t
M
хонадаги ҳаво ҳароратининг 
t
i
йиғиндиси ва хонанинг ички тўсиқ конструкциялари юзаларининг ўртача 
ҳарорати t
p
тушунилади:
p
i
t
t
t



(2.1) 
n
n
p
p
p
p
S
S
S
S
t
S
t
S
t
t
n
















2
1
2
1
2
1
(2.2) 
бу ерда 
,
1
p
t



2
p
t
n
p
t
- алоҳида қурилиш конструкцияларининг ички сиртла-
рининг температуралари; 
n
S
S
S



2
1
,
ушбу конструкциялар майдони; 
n
- бино 
конструкцияларининг алоҳида турлари сони. 
Умуман, хонадаги микроиқлим қулай деб қабул қилиниши учун у жуда 
иссиқ ёки жуда совуқ бўлмаслиги керак. Бундан ташқари, намликнинг 
ошиши (70% дан юқори нисбий намлик) нохуш шароит сифатида қабул 
қилинади ва аксинча, улар эгаллаган бинолардаги ҳаво жуда қуруқ бўлса 
(яъни, унинг нисбий намлиги 40% дан кам бўлса), аҳоли шикоят қила 
бошлайди. Ёзда енгил ҳур-ҳур шамол ёқимли салқинлик сифатида қабул 
қилинади. Совуқроқ фаслларда эса ёқимсиз ҳис-туйғуларга сабаб бўлади. 

---

56 
Бироқ, маълум даражада, қишда хоналардан ёқимсиз ҳидларни ва ҳаводаги 
ортиқча намликни чиқариб ташлаш учун шамоллатиш керак. Ҳароратнинг 
кичик тебранишлари ҳавонинг айланишига ёрдам беради. Жуда катта 
ҳарорат сакрашлари эса шамоллашнинг занжирсимон реакциясига сабаб 
бўлади. 
Шундай қилиб, 2.1-жадвалда берилган шартлар зарур. 
Аммо 
микроиқлимнинг қулайлигига етарли эмас. Нафақат бу параметрлар, балки 
хонадаги ҳаво ҳарорати ва тўсиқ конструкциялар ички юзаларининг ҳарорати 
ўртасидаги фарқ ҳам муҳим рол ўйнайди. Ушбу қийматлар, конструкциялар 
турига ва уларнинг вазифасига қараб 2.2-жадвалда келтирилган.
Шундай қилиб, ҳаво ҳарорати 20 дан 22 °C гача, ҳавонинг нисбий 
намлиги - 40 дан 60% гача ва қишда деворлар, шифтлар ҳарорати ҳаво 
ҳароратидан кўпи билан 4-6 °C паст, ёзда эса кўпи билан 4-6 °C юқори 
бўлганда одамлар қишда ҳам ёзда ҳам хонада ўзини қулай ҳис қилади.