O’quv darslik

 
 
SUVDA VA YOG’DA ERIYDIGAN VITAMIN 
PREPARATLARI
Vitaminlarni modda almashinuvida qatnashishi ko‘p jihatdan ularning 
ko‘pchiligi kofermentlar yoki ularning tarkibiy qismi ekanliklari bilan 
bog‘likdir. Aksariyat vitaminlar organizmda sintezlanmaydi. Odatda ovqat 
mahsulotlari ularning manbaidir. Fakat vitamin D
3
(ultrafiolet nurlar ta’sirida 
terida) va nikotinamid (triptofandan) organizm to‘qimalarida sintezlanadi. Qator 
vitaminlarni (vitamin K va boshqalar) yo’g‘on ichakda mikroorganizmlar xosil 
qiladilar. 

---

- 630 -
Ma’lum sharoitda, ko‘p yoki kam darajada, vitaminlar etishmovchiligi 
(gipovitaminoz, avitaminoz) rivojlanishi mumkin. Etishmovchilikni eng ko‘p 
sababi ovqat maxsulotlarida vitaminlar kam bo‘lishidir. Bundan tashqari ovqat 
xazm kilish trakti funsiyasining patologik o‘zgarishi vitaminlar so‘rilishini 
buzishi mumkin. Qator xolatlarda gipovitaminoz organizmni vitaminlarga 
bo‘lgan extiyojini ortishi tufayli ham yuzaga kelish mumkin (masalan: 
xomiladorlik, tireotoksikoz, istimalash, bezgak).Vitaminlar yetishmasligining 
asosiy sabablari quyidagilardir: 

EKZOGEN: Organizmga kirishini kamayishi, ovqat mahsulotlarini 
noto‘g‘ri tayyorlash, ovqatlanish meyorini buzilishi, homiladorlik, 
infeksiyalar, laktatsiya, aqliy va jismoniy zo‘riqish, ekstremal omillar 
ta’siri, dorilarni (antibiotiklar, sulfanilamidlar, gormonlar, diuretiklar, 
surgi vositalari) qabul qilish.

ENDOGEN: MIT xastaliklari, jigarni jarohatlanishi, tug‘ma patalogiyalar, 
vitaminlarni o‘zaro ta’sirini buzilishi. 
Vitaminlar 
yetishmovchiligini 
bartaraf 
etish 
kerakli 
vitaminlar, 
sabzavotlar, xayvon maxsulotlari tutgan parhezni qo‘llashdan iboratdir. Bu 
shubhasiz gipovitaminozlarni bartaraf etishning eng qulay va sodda yo’li, chunki 
ovqat tarkibida vitaminlar kompleksi bo‘ladi. Ammo bunda vitaminlarni 
dozasini belgilash qiyin bo‘ladi. Agar vitaminlarni so‘rilishi buzilgan bo’lsa 
ovqat maxsulotlarni qo‘llash samarasizdir. 
Gipo- va avitaminozlarni davolashda farmatsevtik korxonalar ishlab 
chikarayotgan vitamin preparatlari muhim o‘rin tutadi. Ular ko‘p jixatdan 
qulaydir.Avvalombor ularni ishlab chiqarish yil fasllariga bog‘liq emas. Vitamin 
preparatlarini aniq dozalash mumkin. Agar enteral qo‘llash kerakli natija 
bermasa ularni parenteral qo‘llash mumkin. Ammo vitamin preparatlari bilan 
zaxarlanish (ayniqsa yog‘da eruvchi vitaminlar) gipervitaminoz rivojlanishi 
mumkinligini xisobga olish zarur.
Vitamin preparatlari 2 guruxga bo‘linadi: (1 va 2 jadvallar): 

---

- 631 -