O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

37
Artikov A.A. Shukurova Sh.T. Futbol sport turida taktik tizimlarining o’zgarishi. Uslubiy 
qo'llanma.Toshkent. 2015y. 50 bet.
 
38
Sport pedagogik mahoratini oshirish (futbol).Darslik.Sh.X.Isroilovning umumiy tahriri ostida. O’zR Oliy va 
o’rta maxsus ta’lim vazirligi. O’zbekiston davlat jismoniy tarbiya institute. T.: “IQTISOD-MOLIYA”, 2015.224 
bet.
 
107-rasm 
108-rasm 
109-rasm 
110-rasm 
111-rasm 
112-rasm 

---

152 
asosi individual harakatlarni, so‘ngguruhiytaktikharakatlarinio‘yindarivojlanishigaolibkeldi. Bundan 
kelib chiqib murabbiylar jamoada o‘yinchilar joylarini o‘zgartirish fikrini o‘ylab ko‘rishga majbur etdi. 
Futbolchilarni o‘zaro harakatlari hozirda asosiy markazdan hujumlarni uyushtirish orqali 
harakatlanadigan “1+2+2+6” (112-rasm) taktik 
tizimni paydo bo‘lishiga olib keldi.
39
Modomiki, Shotlandiyada o‘z o‘yin 
qoidalarini oldinroq qabulqilingan bo‘lib, o‘yin 
usulini raqibni aldab o‘tish harakatlaridan tashqari 
sherigiga to‘pni oshirib berish bilan o‘yinni olib 
borish 
harakatlariga 
muvaffaq 
bo‘lishdi. 
Mamlakatning yetakchi jamoalaridan biri bo‘lgan 
“Kuinz Parik” jamoasining futbolchilari to‘pni 
oshirib berish mahoratini oshirishdiki, ular bekorga 
kuchlarini sarflab yugururish harakatlarini o‘rniga 
to‘plarni turli yo‘nalishlarga oshirib berib o‘yinni 
olib borishdi. Uning uchun bir hujumchini orqaga 
tushirib, qanotlardan hujumlarni uyushtirish kerak 
bo‘ldi. Shu asosida futbolimizda 1+2+2+6 tizimi 
paydo bo‘lgan.113-rasm. Bu o‘yinlardan xulosa 
qilgan holda ko‘pgina jamoa murabbiylari to‘plarni 
bir-biriga oshirib berish mohiyatiga yetgan holda 
o‘yinlarni tashkil qila boshlashdi.
O‘tgan asrning 80-yillarida ingliz klubi 
“Nottengem Forest” tomonidan “Qator besh kishi” tizimi aniq va har taraflama o‘ylab ishlab 
chiqilgan 
dastlabki 
tizim 
bo‘ldi. 
Uningnomioldingiqatordao‘yin-
chilarningjoylashishshaklidanolinganedi.
Bu tizim bilan dunyoning yetakchi jamoalari XX asr boshla-rigacha o‘yinlarini tashkil qilgan 
holda olib borishgan (1930 yilgacha). 1925 yilda Xalqaro futbol federatsiyasi tomonidan 
yuritiladigan qonun-qoidaning “o‘yindan tashqari” holatiga haqidagi moddasini igizohiga 
o‘zgartirish kiritdi. Endi hujum qilayotgan o‘yinchi to‘p olayotganda undan oldinda raqib 
o‘yinchilaridan ikki kishi bo‘lsa kifoya edi. 
Qoida o‘zgargandan keyingi dastlabki yillar – harakatlari himoya harakatlarini tashkil 
qilishdan batamom ustunligida o‘tdi. Maydonning uzunasi bo‘ylab bemalol manyovr qilish 
imkoniyatiga ega bo‘lgan hujumchilar jarimama ydoniga anchagina oson o‘tib, ko‘p-ko‘p gol 
uradigan bo‘lib qoldilar. Shu sababdan murabbiylar darvozani samarali himoya qiladigan vositalar 
topish kerak edi. Natijada yangi taktik tizimlar 
paydo bo‘ldi.
Shveysariya tizimi “Rigl” qasri nomidan 
olingan bo‘lib, o‘zining har tomonlama o‘ylab 
chiqilgan bo‘lib, asosiy urg‘uni mudofaa hara-
katlarini mustahkamlashga qaratilganligi bilan 
tarixda 
qolgan.114-rasm 
Avstraliyaliklar 
tomonidan tavsiya etilgan tizim hujumkor 
o‘yinga yondashgan bo‘lishi taxmin qilingan.
40
Hujumlarni tashkil qilish davomida uchta 
yarim himoyachi va beshta hujumchi ishtirok