Toshkent moliya instituti moliya va moliyaviy texnologiyalar yo`nalishi smmt-80 guruh talabasi Ibragimov Mirjalol Islom o`g`li

5. Asosiy vositalar amortizatsiyasi (eskirishi) hisobi
Amortizatsiya 
asosiy vositaning foydali xizmat muddati davomida 
amortizatsr qiymatini muntazam ravishda taqsimlash va kuchirish kurinishida 
eskirishning kiyme ifodasidir. Asosiy vositaning amortizatsiya qiymati taxmin 

---

kilinayotgan tugatilish kdp matini chiqarib tashlagan holda aktivning dastlabki 
qiymati yoki moliyaviy Hisobotlaro‘ ko‘rsatilgan qiymat urnini bosadigan boshqa 
qiymatning summasidir. Asosiy vositaniv eskirishi bilan amortizatsiya o‘rtasida 
mustaxkam al oka bor. Biroq ular bir xil tushunchala emas. Eskirish asosiy 
vositalaridan foydalanish vaqtida ularning texnik ishlab chiqarshch xossalarini 
asta-sekin yukotish jarayonini aks ettiradi. Amortizatsiya ancha murakka 
jarayon bulib, iste’mol qilingan asosiy vositalar qiymatini ularning eskirishig 
muvofiq ravishda mahsulot tannarxiga, davr harajatlariga o‘tkazish, iste’mol 
kilinga asosiy vositalarning urnini koplash maqsadida pul fondini jamgarish 
jarayonini aks ettiradi. Demak eskirish amortizatsiyaning dastlabki shart-
sharoitidir. 
Amortizatsiya normasi
Quyidagi asosiy vositalarga amortizatsiya hisoblanmaydi.Er, kutubxona 
fondi, mahsuldor hayvonlar. 
Byudjet tashkilotlari, shu jumladan, ilmiy-tadqiqot, konstruktorlik va 
texnologik tashkilotlarning vositalari. 
Belgilangan tartibda konservatsiyaga o‘tkazilgan asosiy vositalar; To‘lik 
amortizatsiyalangan asosiy vositalar. 
To‘g‘ri chiziqli usul asosiy vositani foydali ishlatishning butun davri 
mobaynida ekirishning doimiy summalarini hisoblab yozishdan iborat. 
Kamayib boruvchi qoldik usuli bo‘yicha muntazam hisoblab yozilayotgan 
summalar foydali ishlatish muddati davomida kamayadi. 
Bajarilgan ishlar hajmiga mutanosib ravishda hisoblab yozish usuliga 
binoan amortizatsiya miqdori faqat asosiy vosita qancha marta ishlatilishiga yoki 
qancha mahsulot birligi ishlab chiqarilishi kutilayotganiga bog‘lik bo‘ladi. 
Kumulyativ usulda amortizatsiya summasi hisoblashish koeffitsientining 
maxraji bo‘lgan obyektning xizmat muddati yigindisi bilan aniqlanadi. Bu 
koffitsientning suratida obyektning xizmat muddati oxirigacha koladigan yillar 
soni teskari tartibda ko‘rsatiladi. Amortizatsiyani hisoblashishda uning tugatilish 
qiymatiga e’tibor berish lozim. Agar boshqa summani ishonchli tarzda Hisob-
kitob qilish mumkin bulmasa, asosiy Yositaning qoldik qiymati nolga teng 
bo‘ladi. 
To‘g‘ri chiziqli usulda amortizatsiya hisoblashishdeb tugatilgan qiymati
ayrilgan asosiy vositalar obyekti qiymatini davrlar bo‘yicha foydalanish 
muddati davomida teng nisbatda hisoblashish usuliga aytiladi. Amortizatsiya 
summasi 
amortizatsiyalanayotgan 
qiymatni 
(tugatish 
qiymati 
ayrilgan 
obyektning dastlabki qiymatini)ko‘zda tutilgan foydalanish davrlari soniga bo‘lish 
yuli bilan topiladi: 
Amortizatsiyanito‘g‘richiziqli 
usuldahisoblashishda 
uningsummasifoydalangan 
muddatidavomidabirxil 
bo‘ladi, 
jamg‘arilganeskirishbirtekisdaoshibboradi, 
qoldiq 
qiymatiesa, 
baholangantugatishqiymatigaetgunchabirtekisdakamayibboradi. 

---