Археологиянинг роли

“Туркистон вилоятининг газети”
да масъул муҳаррирлик 
қилган, Туркистон муаллимлар семинариясида ўзбек ва форс тилларида 
дарс берган, 1876 йилда Петербургда оренталистлар III халқаро съездида
маъруза қилган, ўлкадаги туб жой аҳоли орасида дунѐвий билимларнинг
тарқалишига катта ҳисса қўшган 
Сатторхон Абдуғаффоров
, ўзбек 
археологияси ривожига ҳам катта ҳисса қўшган, нумизматик коллекциялар 
тўплаган, ҳозиргача бой коллекцияси Давлат Эрмитажидан жой олган 
Самарқандлик 
Мирзо Бухорий, Мирзо Абдуллолар
нинг номлари унутилди. 
Ваҳоланки, шу истеъдодлардан бири - ажойиб санъаткор-хаттот 
Мирзо 
Барот Мулла Косимов
Самарқанд ва унинг атрофларидаги кўпдан - кўп 
қадимги замон ѐдгорликларининг расмини чизган, Улуғбек мадрасасининг 
ғоят аниқ чизмасини тайѐрлаган эди. 
Тарихий ўлкашунослик фанининг содиқ ташкилотчиларидан бири 
Акром полвон Асқаров
жуда ажойиб ѐдгорликлар - Ўрта Осиѐда энг қадимда 
зарб этилган 15 мингдан кўп танга - чақалардан иборат бўлган коллекция 
тўпланган. 
Бухорода қадимги гиламлар, қўлѐзмалар, нодир сопол идишларни 
тўплаган 
Мухаммад Вафо
жуда машҳур бўлган. Ҳаваскор - географлардан
Олимхўжа Юнусов, Мирза Ҳаким
ва бошқалар Рус география жамияти 

---

Туркистон бўлимининг жонкуяр ходимлари эди. 
Республикамиз худудидан топилган қадимги ва ўрта асрга оид танга-
пуллар номаълум бўлган кўпгина қадимги шаҳарлар “ѐши” ни аниқлаб 
олишда катта ѐрдам беради. Масалан, Бухоро, Термиз, Kат, Қува ва бошқа
жойларда зарб етилган олтин, кумуш ва мис танга- пуллар шу худудда
ташкил топган Хоразм, Kанха, Фарғона, Дахия, Kушан, Сўғд, Сомонийлар, 
Қорахонийлар, Темурийлар ва бошқа подшоликларнинг иқтисодий ҳамда 
сиѐсий тарихини, айниқса, бу давлатлардаги пул ҳамда ташқи ва ички савдо 
муносабатларини ўрганишда жуда қимматли ашѐвий далил бўлиб хизмат 
қилади.
Ҳозирги кунда тарихий ўлкашунослик ва туризм фани олдида 
қуйидаги энг маъсулиятли вазифалар турибди; кўхна Самарқанд, Бухоро, 
Хива, Қўқон, Андижон, Наманган, Шаҳрисабз каби шаҳарлардаги саѐҳат 
мазмунини тушунтирувчиларига тўғри илмий йўналиш бериш; вилоят, воҳа 
ва водийлардаги ўлкашунослик музейларига маълумотнома ва йўл
кўрсаткичлар таѐрлаш; жойлардаги ҳамда Республика Марказий архивидаги 
ҳужжатларни кенгроқ ўрганиш; Шарқшунослик илмгоҳи ва қўлѐзмалар 
илмгоҳида сақланиб турган нодир қўлѐзма асарларини ўрганиб, уларни 
аҳоли кенг оммасига етказишдан иборат.