|
NAZORAT SAVOLLARI
?
235
XV bob.
BALIQ DUSHMANLARI
Baliqchilik xo‘jaliklarida va tabiiy suv havzalarida baliqlar-
ning bosh sonini saqlash uchun ularning dushmanlari bilan
muntazam ravishda kurash olib borilishi zarurdir. Suv havza-
larida baliqlarning zaxirasiga ziyon keltiruvchi ko‘plab hayvonlar
turi uchraydi. Ularning ayrimlari baliqlar bilan oziqlansa,
ayrimlari esa baliqlar oziqlanadigan oziqalar bilan oziqlanadi,
uchinchilari yuqumli kasallik qo‘zg‘atuvchilarining manbalari
bo‘ladi.
Baliq dushmanlari orasida sutemizuvchilarning katta guruhi
mavjud. Bular — yer qazuvchi jonivorlar — kutora, suvsar,
norka, ondatra, suv kalamushlari va boshqalar bo‘lib, ular ba-
liqlarga hujum qiladi. Masalan, norka, suvsar, ondatra katta
hovuzlar, daryo, ko‘l va suv omborlarining qirg‘oqlari va sohil-
larida makon qurib olgach, baliqlar bilan oziqlanadilar, ular-
ning baliqlar urug‘ (ikra) qo‘ygan joylarida bo‘lishi xavflidir.
Kutoralar naslchilik xo‘jaliklari va baliqchilik zavodlariga,
ayniqsa, yosh baliqlarni o‘stiruvchi xo‘jaliklariga katta ziyon
yetkazadi, chunki ular yosh baliqlarni iste’mol qilib, kattalariga
hujum qilishadi va ularning bosh miyasi va ko‘zlarini yeb
yuborishadi.
Suv kalamushi, ondatra va suvsarlarning hayoti suv hav-
zalari bilan chambarchas bog‘liqligi tufayli boshqa oziqalar
qatorida baliqlarni ham iste’mol qilishadi. Ondatra nafaqat
baliqlarni yo‘q qiladi, balki o‘z uyalarini kavlashi tufayli gidro-
qurilmalarning izdan chiqishiga, suv havzalaridan suvning oqib
ketishiga sabab bo‘ladi. Ayniqsa, bu qishda ham ishlatiluvchi
236
hovuzlar uchun juda xavfli, chunki suvning ko‘zga ko‘rinmay-
digan, sezilmaydigan darajada oqib ketishi oqibatida katta miq-
dordagi baliqlar nobud bo‘lishi xavfi bor.
Ushbu hayvonlarning salbiy ta’sirlarini yo‘qotish unchalik
murakkab emas. Buning uchun maxsus ovlaydigan, ushlaydigan
asboblar, qopqonlarni qo‘yib, ularni ushlab, yo‘qotiladi, terisini
esa tayyorlov tashkilotlariga topshiriladi.
Baliq dushmanlarining katta guruhini go‘shtxo‘r parrandalar
tashkil qiladi. Bular: saqoqush, qorabuzov, qarqara, chayka, gagara
hamda o‘rdak, daryo burgutlari va boshqalar. Bulardan eng xavf-
lisi saqoqush va qorabuzovlardir. Bu parrandalar faqat baliqlar
bilan oziqlanishi oqibatida katta miqdordagi baliqlarni yo‘q qilishi
mumkin, masalan, har bir yosh katta saqoqush yoki qorabuzov
kuniga 2—4 kg baliq iste’mol qiladi. Shuning uchun ham baliq-
larni ko‘paytiruvchi, o‘stiruvchi xo‘jaliklarda bunday parranda-
larning bo‘lishi xavflidir. Ular qirg‘oqlardagi qalin qamishzorlarda
uya qurishadi.
Gagara va pogankalar esa faqatgina baliqlar bilan oziqlanadi.
Qaysi hududda ular ko‘p sonda uchrasa, baliqchilik xo‘jaliklari
uchun ular tomonidan keltirilayotgan zarar ham shunchalik
yuqori bo‘ladi.
Ayniqsa, pogankalarni baliq o‘stiruvchi xo‘jaliklarning hu-
dudida joylashishiga, uya qurishiga yo‘l qo‘ymaslik zarur, chunki
ular o‘sayotgan yosh baliqlarga katta ziyon yetkazadi.
O‘rdaklarning baliqchilik xo‘jaliklaridagi ahamiyati ham sal-
biy va ham ijobiy bo‘lishi mumkin. Ularning baliq o‘stiruvchi
hovuzlarda bo‘lishiga ruxsat etilmaydi, chunki ular yosh ba-
liqlarni iste’mol qilishadi, lekin boshqa suv havzalarida ular foyda
keltiradi, bu yerda ular baqato‘nlarni, chirigan baliqlarni,
zararkunanda hasharotlarni iste’mol qilishadi, hamda hovuz-
larni o‘g‘it bilan boyitadi.
Biroq ularning zichligi jihatdan bir gektar maydondagi bosh
sonini tartibga solib turish maqsadga muvofiq, 1 ga maydonga
200 bosh o‘rdak bo‘lishi kerak, agarda ortib ketsa, suv havzalari-
237
ning haddan tashqari ifloslanishi oqibatida baliqlarda bronxio-
mikoz va bronxionekrozlar kelib chiqadi, bu esa odamlar uchun
o‘ta xavfli hisoblangan salmonella guruhiga mansub mikroorga-
nizmlarning rivojlanishiga va ko‘payishiga olib keladi.
Baliqlar uchun daryo burguti, skopa va oqdumli burgutlar
juda ham xavfli dushmanlardir. Ular katta bo‘lmagan daryo,
ko‘llarning qirg‘oqlaridagi baland tepaliklarda, daraxtlarning
uchlarida uya qurishadi, katta hajmdagi baliqlar bilan oziqlanadi
va har bir qush juda ko‘p miqdordagi baliqlarni yo‘qotishi mum-
kin. Baliqlarga boshqa parrandalar ham (kalxat, qora qarg‘a, ko‘k-
torg‘oq), ayniqsa, ularga oziqa yetishmagan paytda hujum qi-
lishadi. Baliq zaxiralariga ayrim tuproq, sutemizuvchi va suvdagi
umurtqasiz yirtqich hayvonlar ham hujum qilishlari mumkin.
Baliq o‘stiruvchi xo‘jaliklarda baliq ikrasini iste’mol qiluvchi
baqalar endigina hosil bo‘lgan baliq lichinkalarini yo‘q qiluvchi
qalqondir.
Baliqlarga tipratikanlar ham katta ziyon yetkazishadi. 6 ming
tipratikanlarning oshqozoni tekshiruvdan o‘tkazilganda, ularda
8 ming kg baliq borligi aniqlangan.
Parrandalar tomonidan keltirilayotgan zararlarni yo‘qotish,
oldini olish maqsadida, parrandalarni suv havzalaridan uchirib
yuborish, suv havzalari atrofida, yaqinida in, uya qurishlariga
yo‘l qo‘ymaslik chora-tadbirlarini ko‘rish zarur.
Ko‘pchilik Yevropa va Amerika davlatlarining baliqchilik
havzalarida karbidli avtomatik pushkalar ishlatiladi, ular o‘zi-
ning o‘q tovushi bilan qo‘riqlanayotgan suv havzalaridagi par-
randalarni uchirib yuboradi. Qushlar galasini vayron qilish
natijasida ularni boshqa joylarga, makonlarga ko‘chib ketishlariga
erishish mumkin. Bundan tashqari, suv havzalar qirg‘og‘idagi
o‘simliklarni yo‘qotish, qurigan o‘tlarni yoqib tashlash va boshqa
usullar yaxshi samara beradi. Kichik hovuzlardagi baliqlarni esa
ularning ustiga to‘r yopish bilan muhofaza qilish mumkin.
Shuningdek, hovuzlarda baliqlar bosh sonining ko‘payishiga
sezilarli ziyon yetkazuvchilardan biri suvilon hisoblanadi.
238
Do'stlaringiz bilan baham: | 
