O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

XAMSA
-besh dostonni o‗z ichiga olgan asar. 
XANDAK
- o‗ra, to‗siq. O‗rta Osiyo hududlarida o‗rta asrlarda dushman o‗tolmasin 
deb, qal‘a atrofida maxsu handaqlar qazib, uni suv bilan to‗ldirib qo‗yishgan. Bu 
o‗sha davrda mudofaa to‗siqlarining bir turi hisoblangan. 
XATIB
- odatda, masjidda juma va diniy bayram kunlari, ya‘ni hayit namozlari 
paytida xutba o‗qiydigan dindor. 
XATMI QUR‘ON
- musulmonlarda marhumlar arvohiga atab, Qur‘oni Karimni 
boshidan oxirigacha qiroat bilan o‗qi tamomlash va shu munosabat bilan 
o‗tkaziladigan diniy marosim. 
XATTOT
-chiroyli va aniq yozadiga odam, kalligraf. 
XIROJ
- Yaqin va O‗rta Sharq mamlakatlarida, jumladan, O‗rta Osiyoda davlat 
tomonidan undirilgan yer solig‗i. Xiroj O‗rta Osiyoda VII asrda arablar tomonidan 
joriy qilingan. Xiva va Qo‗qon xonliklari hamda Buxoro amirligida xiroj yig‗ish 
uchun har bir viloyatga sarkor, qshloqqa devonbegi va kotib tayinlangan.
XITOYLAR
- o‗zbek xalqi tarkibiga kirgan urug‗lardan biri. Xitoy urug‗ining kelib 
chiqishi, asosan, II asrda O‗rta Osiy va Qozog‗istonning bir qismini bosib olgan 
qoraxitoylarga bog‗liq. 
XON
- turkiy xalqlar va mo‗g‗ul hukmdorlarining unvoni. Dastlab, qabila boshlig‗i, 
keyinchalik oliy hukmdorni anglatgan. Saljuqiylar va Xorazmshohlar davrida viloyat 
yoki shahar hokimi, mo‗g‗ul feodal imperiyasida ulus boshlig‗i xon deb atalgan. 
Mo‗g‗ul feodal imperiyasi inqirozidan so‗ng tashkil topgan davlatlarda oliy hukmdor 
xon, podshohlik qilmagan Chingiziylar esa sulton deb yuritilgan. Qo‗qon, Buxoro 
(1735 -yilgacha) va Xiva xonligida hukmdorlar ham o‗zlarini xon deb ataganlar. 
XONLIK
-xon tomonidan boshqariladigan davlat. O‗rta Osiyoda XVIasr oxirida 
ikkita xonlik-Buxoro va Xiva xonligi vujudga kelgan. XVIII asrda Qo‗qon xonligi 
vujudga kelgan. XVIII asr oxiri XIX asr boshidan boshlab Buxoro amirlik deb 
yuritilgan. 
XOQON
-turk, xitoy, mo‗g‗ul hukmdorlari unvoni. Xoqon atamasi ilk bor 312- yilga 
oid bo‗lgan Xitoy yilnomalarida uchraydi. Dastlab, jo‗jan qabilalari boshliqlari xoqon 
deb atalgan. VIar o‗rtalarida Turk xoqonligi hukmdorlari ha xoqon nomini olgan, 
keyinchalik boshqa turk qabilalari hukmdorlari ham o‗zlarini xoqon deb atay 
boshlagan. 

---

355 
XUTBA
-juma va ulug‗ ayyom kunlar masjidda imom xatib tomonidan aytiladigan 
oyatu hadislar, pand-nasihatlar. SHuningdek, o‗rta asrlarda xalifa va mahalliy 
hukmdor nomini tilga olib imom tomonidan o‗qiladigan duo ham xutba deyilgan.