O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

 
ARXEOLOG
- arxeologiya olimi, mutaxassisi. 
AXURAMAZDA
-zardushtiylik dini, qadim zamonlarda va ilk o‗rta asrlarda O‗rta 
Osiyoda va Eronda ken tarqalgan edi. Bu dinning muqaddas kitobi «Avesto»da saxiy 
xudo Axuramazda yorug‗lik, obodonchilik, farovonlik, salomatlik kabi hamma 
ezguliklarni yaratuvchi va boshqaruvchi xudo sifatida ifodalangan. Shuningdek, 
ushbu asarda Axuramazdaning barcha yovuzliklarni –zulmat, qurg‗oqchilik, ochlik, 
vabo, sovuq, zaharli jonivorlarni yaratuvchi va boshqaruvchi Anxra-Man‘yo xudosi 
bilan doim kurash olib borganligi bayon etilgan. 
AShTARXONIYLAR
-Movaraunnahrni idora qilgan sulola (1601-1756 yy.) 1556 
yilda Astraxan (Hoji-Tarxon) xonligi Rossiya tomonidan bosib olingach, Jo‗jixon 
nasliga mansub bo‗lgan Astraxan xoni Yormuhammad o‗z oila a‘zolari va 
qarindoshlari bilan Buxoroga keladi. Buxoro xoni Iskandar Yormuhammad va uning 
hamrohlariga o‗z mamlakatida boshpana va Yormuhammadning o‗g‗li Jonibek 
sultonga o‗z qizi Zuhrani xotinlikka beradi. Shu nikohdan uch o‗g‗il (Dinmuhammad, 
Boqimuhammad, Valimuhammad) dunyoga keladi. Buxoro xoni Abdulmo‗min 
o‗ldirilgandan so‗ng shayboniylar naslidan valiahd yo‗qligi uchun Jonibekning o‗g‗li 

---

349 
Boqimuhammad xon taxtiga ko‗tariladi. Shundan so‗ng, Buxoro xonligida 
ashtarxoniylar sulolasining hukmronligi boshlangan. 
BARID
-Saljuqiylar davrida pochta xizmatchisi, xabar etkazuvchi shunday atalgan.. 
BEK
- O‗rta Osiyo xonliklaridagi shahar yoki viloyat boshlig‗i. 
BOBURIYLAR
- Hindistonda 1526 yildan 1853 yilgacha hukmronlik qilgan sulola. 
Unga Temuriylardan Zahiriddin Muhammad Bobur asos solgan. 
BUXORXUDOT
-VII-VIII asrlarda Buxoroda mavjud bo‗lgan kichik feodal davlati 
hukmdorlarining nomi. Buxoroni arablar bosib olganidan keyin Buxorxudot 
hukmdorligi o‗z mavqeyini yo‗qotdi. Narshaxiyning «Buxoro tarixi» nomli asarida 
keltirilgan ma‘lumotlarga qaraganda, VII asrning 80-yillari va VIII asrning 
o‗rtalarida Buxoroda Bidun, Tug‗shoda, Buniyot va Sukun ismli buxorxudotlar 
hukmronlik qilganlar. Arablar Buxoroga bostirib kirganda Buxoroda Tug‗shodaning 
onasi Buxorxudot bo‗lgan. 
VAZIR
- arabcha so‗z bo‗lib, yordam ko‗rsatuvchi, yordamchi degan ma‘noni 
anglatadi. Birinchi bor vazir unvoni VIII asrda abbosiylar sulolasi davrida paydo 
bo‗lgan. SHundan boshlab musulmon davlatlarining hukumatlari tarkibida oliy 
mansab egasi sifatida vazirlar faoliyat ko‗rsatishgan. Ular podshohlar, xonlar va 
viloyat hokimligiga tayinlangan shahzodalarning yordamchilari hisoblangan. Hozirgi 
kunda O‗zbekiston Respublikasi Hukumati tarkibida bosh vazir va har soha bo‗yicha 
ish olib boruvchi vazir lavozimi mavjud bo‗lib, keng faoliyat ko‗rsatmoqda. 
VAZIRI A‘ZAM
-ulug‗ vazir, ya‘ni vazirlar boshlig‗i degan ma‘noni anglatadi. Ilk 
va so‗nggi o‗rta asrlarda hukumatning oliy idoralarini boshqargan yuqori mansabdagi 
shaxs bo‗lib, vazirlar ish faoliyatini boshqarib turgan. 
VAQF
-davlat tomonidan, shuningdek, ayrim kishilar tomonidan diniy muassasalar- 
masjid, madrasalar hamda ayrim ruhoniylarga-eshon, muftiylarga, so‗fiylik jamoalari 
izmiga ixtiyoriy suratda o‗tkazilganligi to‗g‗risida hujjat. Vaqfnomada mulkning 
vaqfga o‗tkazilish sababi, mulk egasining nomi, vaqf qiligan mulkning mutavallisi 
(boshqaruvchisi), vaqf mulkidan foydalanish tartibi, guvohlar aniq ko‗rsatilgan. 
Vaqfnoma qozi tasdig‗idan keyin qonuniy kuchga kirgan.