Мавзу: Логопедик ритмиканинг объекти, предмети ва вазифалари

I даврнинг 
асосий вазифаси болаларда констатция нутқидан унинг 
кўргазмали конкрет шаклларида фойдаланиш масаласини шакллантириш. 
Дастлаб болаларни нутқи предметларни номлашдан иборат локоник 
жавоблардан ташкил топади. Дастлаб болалардан тўлиқ жавоб талаб 
қилинмайди. Бундан ташқари биринчи дарсларда ўқитувчи бир неча бор 
болаларга қисқача бир икки сўз билан жавоб беришни эслатиб туради. 
Кейичалик ҳам (бир ой) болаларни қисқа жавоблардан фойдаланишлари 
мақсадга мувофиқдир. Чунки қисқа жавобларни болаларнинг ҳаммаси бера 
оладилар. Айнан бир сўзли нутқдан коррекцион ишни бошлаш керак, чунки 
кўпчилик дудуқланувчилар кўпсўзликдан азият чекадилар. Улар керакли, 
асосий сўзни топа олмайдилар. 
Бўладиган саволлар олдин фақат конкрет, сўзларга оид бўлади, саволларни 
қандай тартибда тузиш керак, жавоблардан асосий (сўзни топа олмайдилар) 
фикрни ифодаловчи изчил хикоя пайдо бўлсин, бир ойдан кейин болалардан 
тўлиқ, ѐйилган жавоблар талаб қилинади. 
1 даврда болалар нутқи ситуацияси бўлади. Лекин нутқнинг бу шакли 
секин-аста 
мураккаблашади. 
Бу 
нарса 
ўқитувчи 
саволларининг 
мураккаблашиши билан амалга ошади. 
Бунга алоҳида аҳамиятни бериш зарур. 1 давр давомида болаларда нутқ 
вақтида кузатганларда характерлаш, предметларни таққослаш, анализ қилиш 
кўникмалари ривожлантирилади. Бу нарса келгуси дастур материалини 
ѐйилган, асосланган таҳлилига тайѐргарлик яратади. 
II даврда 
2 даврдан кескин фарқ қилиб болалар кўргазмали қуролга 
асосланмаган нутқнинг мураккаб шаклидан фойдаланадилар. 
Биринчи даврдан иккинчи даврга ўтиш аста-секин бўлади. Биринчи 
пайтларда болалар нутқи аввалги ситуацион нутқдан жуда ҳам фарқ қилмайди. 
Шунинг учун ўқитувчи ўзининг тушунтиришларини кўргазмали материал 
билан имострация қилиши керак. болаларда бу вақтда вужудга келадиган 
тасаввурлар аниқ, янги бўлади ва улар жавоб пайтида хотирада сақлаб қолиш 
осанлашади. 2 даврда кўргазмали қурол ўрнини аниқ тасаввурлар эгаллайди. 

---

- 81 - 
Дастлаб болалар яхши биладиган материал асосида савол жавоб ўтказилиб 
болаларни берадиган жавоблари қисқа бўлиши керак. Дарсликдаги 
саволлардан фойдаланиш ўринли эмасдир, чунки улар муҳокама характеридаги 
тушунтиришни талаб қилади. II давр бошидан болаларда кўргазмали оғзаки 
жавоб беришни ривожлантириш керак. Ўқув дастурини мураккаблашиши 
болалардан бирмунча мураккаб жавобларни олиш имкониятини. 
Ўқуитувчининг саволларига жавоб бериб суҳбатга киришиб муҳокаманинг 
мантиқий 
алоқаси 
оид 
фикрлар 
юритадилар. 
Бирмунча 
қийин 
ситуациялардагина болалар кўргазмага таяниши мумкин. II даврда болалар 
кўргазмасиз умумлашган колтекит нутқдан фойдаланадилар. Бу давр давомида 
улар нутқи секин-аста мураккаблашиб боради.