2019-yil tabiiy fanlar fakulteti

 Mo`ylovdor qo`ng’iz qurtining tullashi 3.4.6-rasm 
Oziqlanishdan qolgan daraxtdagi yо`llar ham о`ziga xos kо`rinishda bо`ladi. 
Daraxtlar mо`ylovdorlar tomonidan kasallangan bо`lsa, undagi teshiklardan qо`ng`ir 
rangli daraxt qipiqlarini va turli xil daraxt suyuqliklarini kо`rish mumkin. Bu vaqtda 
daraxt rangi ham о`zgarib qoladi. Daraxt teshigidan oqib qolgan suyuqlikka turli xil 
zararkunanda hasharotlar, zamburug`lar kelib о`rnashadi. Bu esa, о`z navbatida, 
daraxtning boshqa kasalliklar bilan kasallanishiga zamin yaratadi. Lichinkalar 
oziqlanishining kо`proq miqdori ham kech soat 21
00
dan 9
00
gacha bо`lishi kuzatildi. 
Buning uchun teshik atrofidagi qipiqlar tozalanib, tongda kunduzgi qipiqlardan bir 
necha barobar kо`pligi kuzatildi. Lichinkalar oziqlanganda о`ziga xos tovushlar 
eshitiladi. Lichinkalar past haroratda tashqi teshiklarni daraxt qipiqlari sо`lak 
aralashmasi bilan yopib, о`zlari esa daraxtni yuqoriga teshib, birdaniga pastga 
qayrilgan yarim halqa kо`rinishdagi joy tayyorlab, uni 0,8-1 sm oq pо`kaksimon 
modda bilan о`rab qо`yadi. Bu uni sovuqdan himoya qiladi.
Mо`ylovdorlar endoparazit bо`lganligi sababli ularga kimyoviy kurashning 
samarasi kam. Mо`ylovdorga qarshi kurash choralaridan biri dastlab kesilgan 
daraxtlarni kesib yoqib yuborish. Kuchli kasallanmagan daraxt 3-10 yilgacha 

---

67
qurimasdan о`sib turaverishi mumkin, lekin u qо`ng`izlar uchun kо`payadigan 
makon vazifasini о`taydi xolos. 
3.4. 7-rasm 
Uzunmo`ylov qo`ng’izning g’umbagi (A) va yetuk formasi (B) 
(
A)

(B) 
Tadqiqotlar asosan adir zonasi (Farg`ona t.), shahar zonasi (Farg`ona, 
Quvasoy), markaziy past tekisliklar (Bag`dod t.) va teraklar kо`p ekiladigan Furqat 
va О`zbekiston tumanlarida olib borildi. Bu doimiy tekshirish joylarini zararlanish 
kо`rsatkichlari о`rganildi.
Bunda tumanlarning 4ta chegaradosh va 2ta markaziy qishloqlarida 2000 dan 
ortiq 4-5 yoshdan oshgan teraklar sanalib, quyidagi kо`rsatkichlar olindi. 

---

68