Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев

15.2.2. Биринчи жаҳон уруши ва ундан кейинги давр
(1914 – 1926 йй). 
Классик олтин стандарти пул тизими мукаммал бўлиб, ҳозирги кунгача 
инсонлар ундан самаралироқ ва қулайроқ пул тизимини ўйлаб топа 
олишмаган. Ўз навбатида “Агар олтин стандарти мукаммал амал қилган 
бўлса, нима учун муомаладан йўқолди деган савол туғилади.” Бунинг асосий 
сабаби, давлатнинг пул тизимига аралашувининг ортиши ва банкларнинг ўз 
мажбуриятларини тўлиқ бажармаслиги оқибатида пул тизимининг издан 
чиқишидир. Биринчи жаҳон уруши натижасида урушда иштирок этган барча 
давлатларда харажатларнинг ошиши натижасида пул таклифини ҳаддан зиёд 
кўпайтиришга мажбур бўлдилар. Ўзаро урушда иштирок этаётган 
мамлакатларда инфляция даражаси шу даражада юқори эдики, улар 
харажатларни қоплаш мақсадида эмиссия қилинган қоғоз пуллар олтин ва 
бошқа қимматбаҳо металлар билан таъминланмаган эди. Шу тариқа ушбу 

---

307 
давлатлар олтин стандартидан воз кечдилар ва ўзларини банкрот деб эълон 
қилдилар.
Урушда иштирок этган давлатлар ичидан фақатгина АҚШда 
долларнинг таклифи белгиланган меъёридан орттирилмади. Ўз вақтида 
бошқа давлатларда девальвациянинг ортиши, ўзаро турли валютавий 
тўсиқларнинг юзага келиши, божхона тарифлари ва квоталарининг жорий 
қилиниши натижасида халқаро савдо ва инвестиция фаолияти издан чиқди, 
бу эса мамлакат пул тизимига жиддий салбий таъсир кўрсатди. Инфляция 
оқибатида Англия фунти, Франция франки, Германия маркаси олтинга 
нисбатан қадрсизланди. Бу ҳол кейинчалик долларнинг ҳам олтинга нисбатан 
курсини тушишига олиб келди. Ушбу вазиятда дунё пул тизими инқирозга 
учраган ва дунёнинг етакчи экспертлари ва сиёсатчилари иқтисодий 
барқарорликни таъминловчи олтин стандартига қайтиш устида бош 
қотираётган эди. 
15.2.3. Олтин қуйма ва олтин девиз стандарти