Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги а. А. Омонов, Т. М.ҚОралиев

Кредит уюшмалари пассив операциялари
 
– бу маблағларни жалб 
қилиш билан боғлиқ операцияларидир. Кредит уюшмалари маблағларни 
пай 
бадаллари, муддатли ва жамғарма депозитлар, бошқа молиявий 
муассасалардан кредит
сифатида жалб қилиши мумкин. Шунингдек, кредит 
уюшмаларининг даромад ва фойдани шакллантириш билан боғлиқ 
операцияларини ҳам уларнинг пассив операциялари сифатида таснифлаш 
мумкин.
Кредит уюшмаларини ташкил этишнинг асосий пассив операциялари 
ва уларни ташкил этишнинг талабларидан бири устав капиталини 
шакллантириш ҳисобланади. Кредит уюшмалари пай бадаллари (устав 
капитали) унинг таъсисчилари томонидан шакллантирилади. Тошкент 
шаҳрида ташкил этилаётган кредит уюшмалари устав фондининг энг кам 
миқдори 100 минг Евро эквивалентида, бошқа ҳудудларда ташкил этилаётган 
кредит уюшмалари учун 50 минг Евро эквивалентида бўлиш лозимлиги 
белгилаб қўйилган.
Кредит уюшмалари устав фонди пул маблағларидан, шунингдек, 
мазкур ташкилот устав фонди миқдорининг йигирма фоизидан ошмайдиган 
бошқа мол – мулк ҳисобидан шакллантирилиши мумкин. Кредит ҳисобидан 
ва гаровга олинган маблағлардан ҳамда бошқа жалб этилган маблағлардан 
кредит уюшмалари устав фондини шакллантиришга рухсат берилмайди. 
Кредит уюшмаларининг муддатли ва жамғарма депозитлари унга аъзо 
жисмоний ва юридик шахслардан, шунингдек, якка тартибдаги тадбиркорлик 
субъектлари ҳисобидан шакллантирилади. 
Таъкидлаш жоизки, кредит уюшмаларида муддатли ва жамғарма 
депозитлар бўйича тўланаётган фоиз ставкларининг юқорилиги аҳолининг 
кредит уюшмаларида омонатларни жамғаришга бўлган иштиёқини 
оширмоқда. Бироқ, бу омонатлар билан боғлиқ рискларни вужудга келишига 
сабаб бўлади. 
Кредит уюшмалари, молиявий муассаса сифатида қўшимча 

---

296 
ресурсларга кучли эҳтиёж сезади. Кредит уюшмалари, албатта ушбу 
эҳтиёжни устав капитали, омонатлар, тақсимланмаган фойда ҳисобидан 
қондиришга алоҳида эътибор қаратади. Шунга қарамасдан, ушбу молиявий 
манбалар ҳисобидан шакллантирилган маблағлар етарли бўлмаганда тижорат 
банкларидан қисқа ва узоқ муддатли кредитларни жалб этади.