Моррининг сешанба дарслари

Mich Elbom. Morrining seshanba darslari 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
72
– Nima boʻldi? – soʻradi Morri, toʻsatdan jimib qolganimni sezib. – 
Nimani oʻylab qolding? 
– Hech narsa, – javob qaytardim men va mavzuni oʻzgartirdim. 
Chindan ham ukam bor 
– jigarrang koʻzli mallasoch yigit, oʻzimdan 
ikki yosh kichik. U menga ham, qora sochli opamga ham umuman 
oʻxshamaydi; bolaligimizda “Seni begonalar eshigimiz ostonasiga 
tashlab ketgan” deb hazillashardik. “Bir kuni ular seni qaytarib olib 
ketadi”, – derdik biz. U bu gaplarimizni eshitib, yigʻlardi, biz esa 
takrorlayverardik. 
Ukam barcha kenjatoylar kabi ulgʻaydi: hammaning erkatoyi, 
sevimlisi, ammo ruhan azobda. U aktyor yoki xonanda boʻlishni orzu 
qilardi; 
kechki dasturxon atrofida butun boshli telekoʻrsatuvlarni ijro 
etib berar, labida baxtiyor tabassum bilan, hamma rolni bir oʻzi 
oʻynardi. Men aʼlochi oʻquvchi edim, u esa ikkichi; men moʻmingina 
bola edim, u esa quloqsiz; men giyohvand moddalar va ichkilikdan 
uzoq yurardim, u esa uchragan hamma narsani sinab koʻrardi. U 
yuqori maktabni tugatganidan soʻng, koʻp oʻtmay Yevropaga koʻchib 
ketdi, u yerning begʻam hayot tarzini afzal koʻrardi. Shunda ham u 
oilamizning erkatoyi boʻlib qolaverdi. Uyga kelganida, uning 
hazilkash va beboshligi oldida oʻzimni cheklangan, konservativ 
odamdek his qilardim. 
Bir-
birimizga oʻxshamaganligimiz bois, balogʻatga yetganimizdan 
keyin 
taqdirlarimiz 
qarama-
qarshi yoʻnalishda ketadi, deb 
hisoblardim. Hamma oʻylarim toʻgʻri boʻlib chiqdi-yu, faqat bir 
narsada adashgan ekanman. Togʻam olamdan oʻtgan kundan 
boshlab, meni ham xuddi shunday qismat kutayotgani, ogʻir dard 
tufayli bu dunyoni bemahal tark etishimga ishonardim. Shu sababli, 
jon-
jahdim bilan ishga shoʻngʻib, ruhan oʻzimni saraton kasalligiga 
tayyorlardim. Uning nafasini his qilib turar, tez orada mening 
hayotimga ham tashrif buyurishini bilardim. Men saratonni oʻlimga 
hukm qilingan kishi jallod kelishini kutgani kabi kutardim. 

---

Mich Elbom. Morrining seshanba darslari 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
73
Men haq edim. U keldi. 
Lekin menga tegmadi. 
U ukamni mahv etdi. 
Togʻamning boshiga yetgan saraton turi. Oshqozon osti bezi 
saratoni. Kamyob turi. Shunday qilib, jigarrang koʻzli mallasoch 
kenjatoyimiz kimyoterapiya va nur bilan davolash muolajalarini 
boshladi. Sochlari toʻkilib, eti ustuxoniga yopishdi. “Bu men boʻlishim 
kerak edi-
ku”, – deb oʻylardim. Lekin ukam men ham, togʻam ham 
emasdi. U jangchi edi, bolaligidan shunday boʻlgan: yertoʻlada 
kurash tushganimizda, men ogʻriqdan baqirib, uni qoʻyib 
yubormagunimcha 
poyabzalim 
ustidan 
oyogʻimni 
tishlab 
oʻtiraverardi. 
Shunday qilib, ukam jangga kirishdi. Bu paytda u Ispaniyada 
yashardi; oʻsha vaqtlarda, hatto hozir ham AQSHda mavjud 
boʻlmagan, endi sinab koʻrilayotgan dorilar yordamida dard bilan 
kurashdi. Muolajalarni olish maqsadida butun Yevropani kezib 
ch
iqdi. Besh yillik muolajalardan keyin dorilar taʼsirida kasallik 
chekindi. 
Bu xushxabar edi. Koʻngilsiz xabar esa ukam uning yonida 
boʻlishimni xohlamasligi edi; nafaqat men, balki oilamizdan hech 
kimni koʻrishni istamasdi. Qanchalik koʻp qoʻngʻiroq qilib, koʻrgani 
borishga urinmaylik, u xastalikni yolgʻiz yengishi kerakligi aytib, oyoq 
tirab oldi va hech birimizni oʻziga yaqinlashtirmadi. Oylar davomida 
undan birorta ham xabar eshitmasdik. Telefoniga qoldirilgan ovozli 
xabarlarimiz 
javobsiz 
qolardi. 
Akalik 
burchimni 
bajara 
olmayotganimdan aybdorlik hissi yuragimni tilka-pora qilar, bizni 
unga gʻamxoʻrlik qilish huquqidan mahrum etayotganidan esa 
gʻazabim qaynardi. 
Natijada yana ishga shoʻngʻidim. Ishimni nazorat qila olganim uchun 
ham ishga berilardim. Ish 
samara keltirgani va maʼno kasb etgani 
uchun ham ishlardim. Har safar ukamning Ispaniyadagi uyiga 

---

Mich Elbom. Morrining seshanba darslari 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
74
qoʻngʻiroq qilib, telefon avtojavobbergichida uning ispancha 
gapirishini eshitganimda, qanchalik bir-birimizdan uzoqlashib 
ketganimizni anglar, goʻshakni qoʻyib, yana ishga shoʻngʻirdim. 
Balki Morriga bogʻlanib qolishimning sabablaridan biri ham shudir. 
Morri menga ukam rad etgan gʻamxoʻrlikni unga koʻrsatishimga 
imkon berardi. 
Oʻtmishga nazar tashlar ekanman, balki Morri bu haqida boshidanoq 
bilgandir, deb oʻylayman. 
Bolaligimizdagi 
qish 
kunlaridan 
biri, 
shahardan 
tashqarida 
joylashgan mahallamizning tepaliklarini qalin qor qoplagan. Ukam 
bilan chanaga minib olganmiz: men oldinda, u orqada. Iyagini 
yelkamga tirab olgan, oyoqlari tizzalarimning orqa qismiga tegib 
turibdi. 
Chana, yoʻlakning muzli boʻlaklaridan oʻtayotganimizda, taraqlab 
ovoz chiqaradi. Qirdan pastga sirpanganimiz sari tezlik oshib boradi. 
– MASHINA!!! – baqiradi kimdir. 
Koʻcha boʻylab chap tomonimizdan kelayotgan mashinaga koʻzimiz 
tushadi. Biz qichqirgancha, chanani yonga burishga harakat qilamiz, 
biroq chana oyoqlari qimirlay demaydi. Haydovchi jon-jahdi bilan 
signal chalib, tormozni bosadi, biz esa bunday vaziyatlarda odatda 
bolalar qiladigan ishni qilamiz: chanadan pastga sakraymiz. 
Kapyushonli 
kurtkamizga oʻralib, sovuq, nam qorda gʻoʻladek pastga 
dumalaymiz; xayolimizda esa mana-
mana mashina gʻildiraklari 
ostida qoladigandek his qilamiz oʻzimizni. “AAAAAA” deb baqirib, 
qoʻrquvdan titragancha pastga dumalashda davom etamiz: dunyo 
chirpirak boʻlib aylanadi – tepaga, pastga, tepaga, pastga. 
Keyin esa...birdan hammasi tugaydi. Biz dumalashdan toʻxtaymiz va 
nafas rostlab, yuzimizdan erib tushayotgan qorni artamiz. 
Haydovchi koʻcha oxirida burilib, tanbeh bergandek biz tomonga 
koʻrsatkich barmogʻini oʻqtab, qoʻlini silkiydi. Hech qanday shikast 
yemadik. Chanamiz qor uyumiga urilib, ohista gʻirchillaydi; 

---

Mich Elbom. Morrining seshanba darslari 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
75
doʻstlarimiz yelkamizga qoqib, “Qoyil!”, “Oʻlishlaring mumkin edi-ya!” 
deydi. 
Men ukamga qarab tirjayaman, bolalarcha magʻrurlik bizni 
birlashtiradi. 
– Unchalik ham qiyin emas ekan, – degan fikr oʻtadi xayolimizdan, 
yana ajal bilan oʻynashishga tayyorlanar ekanmiz.