Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

АнтПоол, Ф2Поол, ВЦС Поол, Бит 
Фурй
пулларига тегишли. Агарда ушбу пуллар ўзаро келишиб олишса, 
ҳужумни биргаликда ҳам ташкил этишлари мумкин. Аммо улар буни 

---

111 
қилишга ботина олмайдилар, чунки бу қароқчилик оқибатида рақамли 
валютанинг нархи жуда ҳам пасайиб кетади ва натижада катта биткоин 
заҳирасига эга бўлган бу пуллар катта молиявий зарар кўришлари мумкин. 
Аммо криптологларнинг фикрларича, бир гуруҳ инсонлар пулларни ишдан 
чиқарган ҳолда ҳам ҳужумни уюштирришлари мумкин. Бундай ҳужумни 
бирор бир давлат ёки катта бизнес (
банк ёки хедж-фонд
) намоёндалари ҳам 
амалга оширишлари мумкин. Лекин бундай ҳужумни уюштириш учун 
керакли бўлган ҳисоблаш қувватлари ва энергия сарфи жуда катта бўлади. 
Масалан, агар 2016 йилдаги биткоин тизимининг умумий қуввати 1,2 
миллион терахеш бўлган бўлса ва 1 терахешнинг нархи 4000 долларлигини 
ҳисобга олсак, ҳужум учун 4,8 миллиард доллар керак бўлади. Аммо агарда 
тармоқнинг ҳавфсизлиги бузилса, уни тўғрилаш учун ҳам маҳсус тартиблар 
мавжуд, албатта. Блокчейнни кўпинча унинг анонимлилиги учун ҳам қаттиқ 
танқид қиладилар. Олтин ёки марказлашмаган рақамли пулларга эга бўлиш 
иштиёқи иқтисодиётнинг кўпгина субъектларини ўзига жалб қилади. Аммо 
анонимлилик туфайли ноқонуний ишларга йўл очиб беришдан чўчиш 
рақамли технологиянинг кенг тарқалишига монеълик қилади. Агарда 
масалага техник нуқтаи-назардан ёндошсак, биткоиннинг анонимлилиги 
билан боғлиқ бир қанча муаммоларни четлаб ўтиш мумкин бўлади. Масалан, 
биткоин блоклари занжирида қандай ўзгаришлар содир бўлаётганини 
бемалол кузатиб турса бўлади. Шундай қилиб, ҳар бир шахс, ҳудди 
блокчаин.инфо
сайтидаги сингари, блокчейндаги жараёнларни кузатиб 
туриш имконини берадиган дастур тусиб қўйиши мумкин. Биткоин адреслар 
ўз-ўзларича бирор-бир физик ва ҳуқуқий манзил билан боғланган эмас, 
шунинг учун ҳам биткоинни аноним ёки номсиз деб атайдилар. Ҳақиқатан 
ҳам биткоин тармоғида фойдаланувчининг шахси унинг истагига мувофиқ 
ўзгартирилиши мумкин бўлган криптографик ном (
псевдоним
) орқали 
яширилган. Барча транзакстиялар псевдоним билан имзоланадилар ва 
уларнинг тўғрилигини текшириш ҳамда биткоинларни янги эгаларига 
топшириш учун улар умумий тармоққа узатиладилар. Шахснинг ким 

---

112 
эканлиги бошқа воситалар ёрдамида ҳам биткоин адрес билан боғланиши 
мумкин. Бу иш амалга ошганида блокчейннинг тарихини тиклаш орқали бу 
шахснинг ўтмишдаги амалларини билиб олиш мумкин. Индивидуал 
иштирокчининг анонимликни бир мартагина бузиши ушбу шахснинг барча 
биткоин-транзакцияларини билиб олишга имкон беради. Агарда ҳамкорингиз 
сизни яхши биладиган бирор бир инсон бўлса, у очиқ маълумотлар ёрдамида 
сизнинг потфелингиз балансини билиб олиши ҳам мумкин. Агарда 
ҳамкорингиз сиз маълумотлар беришингиз керак бўлган бирор бир ташкилот 
(
банк, давлат, ижтимоий тармоқ ва бошқалар
) бўлса, у холда ушбу 
ташкилот сиз ҳақингиздаги барча маълумотларни билади ва унинг 
компъютер воситалари сизнинг блокчейндаги маълумотларинигизни билиб 
олиши ҳам мумкин. Масалан, агар сиз қандайдир сайтдан биткоин тўлаш 
орқали бирор бир маҳсулот сотиб олсангиз, таабиийки, унда ўз 
маълумотларингизни қолдирасиз ва бу билан ушбу сайтга блокчейнга кириш 
ва сиз ҳақингиздаги маълумотларни билиб олиш имконини яратасиз. Биткоин 
тизими