Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

фиктив маркетинг
киради. 
Бунда Сизга жуда тезлик билан ривожланаётган фирманинг фаолиятида 
қатнашишинигиз таклиф қилинади. Бунда пирамиданинг тепасида турган бир 
шахс (
ёки шахслар
) бошқа одамлари ёллайдилар, улар эса ўз навбатида 
бошқаларини бу ишга жалб қилишга харакат қиладилар ва ёлланганларга 
бошқаларни хам жалб қилиш мухимлигини уқтирадилар. Шундай қилиб, 
ушбу тадбирда қатнашаётган инсонлар сони вақт ўтиши билан жуда ҳам 
кўпайиб кетади. Хар бир ёлланган одамга регистрация қилиниш учун маълум 
миқдорда бадал тўлаш сўралади. Сизга бошқаларни ёллаш хуқуқи қайд 
қилинганингиздан сўнггина берилади. Хар бир ёлланган инсон учун ва Сиз 
ёллаган шахслар ёллаган одамлар учун хам Сиз маълум миқдорда пул хам 
оласиз ва ишга қизиқиб кетасиз. Шундай қилиб, пирамиданинг энг тепасида 
турганларнинг катта миқдордаги пул ишлаб олишларига имконият туғилади. 
Одамлар ёллаб турилганда ва пул миқдори хали анча катта бўлган холда 
бундай фирма жуда хам фаол равишда ишлаб туради, кўпчилик 

---

246 
фирибгарликни тушуниб қолиб, уларнинг ишлаётган пули миқдори анча 
камайганида, пирамиданинг асосчилари қаергадир ғойиб бўладилар (
Бермуд 
оролларига ёки дам олиш масканларига
). Бунда кўпинча образли қилиб 
«
Пирамида қулади
» дейдилар. 
 
Пирамиданинг яна бир тури 
кўп босқичли маркетинг (
мулти-ле
в
ел 
маркетинг 
- 
МЛМ
) деб аталади. У юқоридаги пирамидадан принципиал 
жиҳатдан фарқ қилмайди, лекин унда нафақат янги аъзолар жалб қилинади, 
балки бирор бир реал товар сотилиши хам ташкил қилинади. Масалан, 
расмлар, парфюмерия махсулотлари, диетик озиқ-овқат махсулотлари, озиқ-
овқатга 
«қимматли ва фойдали
» биоқўшимчалар, медицина препаратлари ва 
хакозолар. Оддий сотув шахобчаларида бундай товарлар унчалик чаққон 
сотилмаслиги учун (
чунки улар анча қиммат ва унчалик фойдали хам эмас)
уни кучли ва таъсирли реклама асосида пирамида аъзоларига сотиш амалга 
оширилади. Бунда асосий шарт – маълум миқдордаги ойлик сотув хажмига 
эришишдир. Пирамида аъзолари дистрибютерлар деб аталадилар ва 
сотувдан тушган маблағнинг бир қисмига эгалик қилиш хуқуқига эгадирлар. 
Лекин пулнинг асосий ва катта қисми бундай турдаги пирамидани ташкил 
қилган асосчилар хамёнига тушади, албатта.