Олий ва ўрта маҳсус таълим вазирлиги тошкент молия институти

РC4
ва 
ДЕС (3ДЕС, ДЕСх)
алгоритмларининг турли 
вариантларини кўсатиш мумкин. 
ИДЕА
алгоритми эса конфиденцал 
бўлиб, 
АҚШ
хукумати томонидан ишлаб чиқилган ва унинг қандайлиги 
ҳеч кимга ҳеч қачон маълум қилинмайди. Юқоридаги алгоритмларда 
калит – маълумот алмашиниш ҳақида ўзаро келишаётган томонларгагина 
маълум бўлган ҳамда шифрлаш алгоритмлари томонидан ишлатиладиган 
маҳфий символлар кетма-кетлиги бўлади. Шифрлаш усуллари барча 
фойдаланилиши учун мўлжалланган ва конфиденциал турларга 
бўлинади. Фойдаланувчи ўз шарт-шароитларидан келиб чиқиб ва 
қўйилган талабларга қараб унисини ёки бунисини ўз фаолиятида 
ишлатиши мумкин. Шифрлаш усулларининг эса икки асосий тури 
мавжуд: 
симметрик калитли шифрлаш
ва 
очиқ калитли шифрлаш 
тизимлари
. Бир қанча сабабларга кўра, симметрик калитли шифрлаш 
усулларидан олдинроқ фойдаланила бошланган. Унинг амалга 
оширилиши учун маълумотларни шифрлаш ва дешифрлаш мақсадларида 
биттагина калит ишлатилади. Бу калитдан икки шахс орасида маълумот 
алмашиниш учун фойдаланилади. Агарда маълумот алмашиниш 
жараёнида бир нечта инсон иштирок эца, у холда уларнинг ҳар бири 
маълумот алмашинувчи шахслар биладиган ўз шахсий калитларига эга 
бўлишлари лозим. Шунинг учун ҳам бу холда маълумот алмашинишда 
иштирок этадиган шахслар сони ортиб бориши билан калитлар сони ҳам 
геометрик прогрессия тезлигида оша бошлайди. Бу холда бир вақтнинг 
ўзида икки киши битта калитга эгалик қилгани учун у ёки бу хужжатни 
жўнатувчи ким эканлигини аниқлашнинг ёки идентификация қилишнинг 
имконияти бўлмайди. Симметрик шифрлашнинг энг кўп ишлатиладиган 

---

231 
протоколи 1976 йилда АҚШ давлати томонидан критик бўлмаган 
информационмассивларини 
ҳимоя 
қилиш 
учун 
ишлатишга 
мўлжалланган криптографик стандарт –