Тошкент давлат аграр университети

Чегаравий ҳолат
машина (узел, агрегат) дан кейинчалик фойдаланиб 
бўлмаслиги (самарадорлигининг пасайиши) билан аниқланади.
Чидамлилик кўрсаткичларига
ресурс ва хизмат муддатларини мисол 
қилиш мумкин. 
Ресурс
– машинанинг техник ҳужжатда таъкидланган чегаравий 
ҳолатгача бўлган ишланмаси.
Ўртача ресурс
, биринчи таъмирга бўлган ресурс, таъмирлашлар аро 
ресурс бу кўрсаткичнинг ўлчамларидир. Таъмирлаш аро ресурс, одатда 
биринчи таъмиргача ва белгиланган ресурслардан кам ҳисобланади. 
Машина (агрегат, узел, детал) нинг статистик маълумотлар бўйича 
тўлиқ ресурсини аниқлаш учун эҳтимолликлар тақсимотларининг 
гистограммаларини ва эгри чизиқларини қурадилар (1-расм). 
Ўртача техник ресурс
қўйидаги формула билан ҳисобланиши мумкин: 
N
n
Д
Д
N
i
i
i
ўрт
1
, мото-с (га, мм...) (1) 
бу ерда 
i
Д
– машина (агрегат, узел, детал)нинг тўлиқ техник ресурси;
i
n
- тўлиқ техник ресурсли машиналар сони;
N
- машиналарнинг умумий сони;
i
– машинанинг тартиб рақами, у 1 дан 
N
оралигида ўзгариши 
мумкин. 
(Д
mах 
- Д
min)
айирмаси кам бўлган машинанинг чидамлилиги шунча 
баланд ҳисобланади. 
Хизмат муддати
– машинанинг календарли фойдаланиш муддатидир 
(чегаравий ҳолатга келгунча қадарги, техник ҳужжатларда қайт этилган, ѐки 
рўйхатдан чиққунга қадарги). 
Хизмат муддати биринчи капитал таъмиргача, капитал таъмирлар аро 
муддат, рўйхатдан чиқаришга қадарги хизмат муддатлари маълум. 
Масалан, бир хил маркадаги икки двигател 10000 мото-с –га тенг 
ўртача техник ресурсга эга бўлсин. Двигателлнинг бири бир йилда 100 мото-
с ишлаган бўлсин, а бошқа русумдагиси эса 2000 мото-с ишлаган бўлсин. У 
ҳолда биринчи двигателлнинг ўртача хизмат муддати 10 йилга, 
иккинчисиники эса – 5 йилга тенг бўлади. 
Кўрилган тавсифлар машина ѐки ундаги агрегат ва узелларнинг ишлаш 
вақтидаги ѐки бузилишларнинг олдини олишга қаратилган вақтларни ҳисобга 
олувчи машинанинг ишончлилигини комплекс баҳоланишлигини акс эттира 

---

103 
олмайди. Яъни улар ишончлиликнинг асосий элементларидан бўлмиш 
машиналарнинг таъмирбоплик хусусиятини ҳисобга ола олмайди.
Таъмирбоплик
– машина (агрегат, узеллар ѐки деталларнинг) ларнинг 
бўзилишларнинг олдини олишга, топишга ва техник хизмат кўрсатиш ва 
таъмирлашлар орқали уларни бартараф этишга мослашувчанлик қобилияти. 
Таъмирбопликка 
агрегатлар 
ва 
узелларнинг 
конструктив 
якунлашганлиги ва асон ажратилувчанлигини, уларнинг унификацияси, 
эҳтиѐт қисмлар билан таъминланиш даражаси ва бошқалар таъсир этади.