O’simliklar fiziologiyasi

Defoliant va desikantlar.
O‘simliklar barglarini to‘kib yuboradigan defoliantlarga suniy 
ingibitorlar kiradi. O‘simliklarni tezda quritib yuboradigan kimyoviy moddalar desikantlar deyiladi. 
Qishloq xo‘jaligi dehqonchiligida defoliantlar paxtachilikda mashina terimini amalga oshirish 
uchun g‘o‘za barglarini to‘kishda keng qo‘llaniladi. Defoliantlar ta’sirida barg bandi asosida ajratuvchi 
qatlam hosil bo‘ladi va barglarni tezda to‘kilishini taminlaydi. Shuning bilan birgalikda ular ko‘saklarni 
pishishini ham tezlashtiradi. Paxtachilikda defoliant sifatida ko‘pincha magniy xloratning [Mg(ClO
3
)
2
] 5-
12 foizli eritmasi ishlatiladi. Shuni aytib o‘tish lozimki, avvalgi vaqtlarda defoliant sifatida butifos 
moddasi ko‘plab qo‘llanilgan. Keyingi yillarda ushbu birikmaning zaharli ekanligi, ekologiyani buzishi 
va bir qancha kasalliklarga sabab bo‘lishi ma’lum bo‘ldi va Respublikamiz hududida butifosni qo‘llash 

---

O’simliklar fiziologiyasi
148 
taqiqlandi. Qand lavlagi va kartoshkani kombaynlar bilan yig‘ib olishda ularning yer ustki qismlarida 
dessikatsiya o‘tkaziladi. Shu usul bilan ular barglarining qarishi tezlashtiriladi. Buning uchun 
[Mg(ClO
3
)
2
] yuqori konsentratsiyada yani bir gektar ekin maydoni hisobiga 25-30 kg miqdorda sepiladi. 
O‘simliklar o‘zlarining ontogenezi davomida bir qancha davrlarni, xususan, embrional, yuvenil, 
yetuklik va ko‘payish, qarish va o‘lish bosqichlarini o‘tadi. Ushbu davrlarning har biri o‘z navbatida 
o‘sish va rivojlanishning bir qancha ketma-ket keluvchi fazalarini o‘z ichiga oladi. 
Organlar shakllanishi apikal meristemalar yordamida bo‘lsa, to‘qimalarning shakllanishi initsial 
hujayralardan boshlanadi. O‘sish va morfogenezning asosiy tomoni hujayralarning bo‘linish va cho‘zilish 
davriga hamda tezligiga bog‘liqdir. Shuningdek ushbu jarayonda hujayralarning qutblanishiga asoslangan 
vektorlik xususiyati ham katta ahamiyatga ega. 
Hujayralarning bo‘linish, cho‘zilish va differensirovkasi hujayralarning o‘zaro munosabatiga va 
joylanishiga bog‘liqdir. O‘simliklarning yuqori regeneratsiyaga egaligi ularning muqim bir joyda o‘sishi 
bilan bog‘liqdir. Regeneratsiyaning amalga oshishi xuddi muqobil sharoitda morfogenez ro‘y bergani 
kabi bo‘ladi. O‘simliklarning o‘sishi davriyligi bilan xarakterlanadi. Noqulay muhit omillari natijasida 
o‘simliklar zaruriy yoki chuqur (fiziologik) tinchlik davriga o‘tadi. 
O‘simliklarning o‘sishi, morfogenezi, regeneratsiyasi va rivojlanishining asosiy omili 
fitogormonlardir. Shuning natijasida ularning qishloq xo‘jaligida qo‘llanilishi yildan yilga oshib 
bormoqda.