Ii bob. Chizma chizishning shartli belgilari va standartlarini o'rganish

BMI
dolzarbligi:
Kasb-hunar kollejlarida chizmachilik darslarini 
o‘qitishda bo‘lajak mutaxassislarini grafik tayyorgarligini shakllantirish va fazoviy 
tasavvurlarini o‘stirishda yuqori didli, boy fantaziyali, chizma chizishni o‘rgatish 
bilan, ularni o‘qishga, tuzishga hamada asliga asoslangan holda o‘lchamlar olish 
yoo qo‘yish standartlariga o‘rgatadi. Chizmachilik fanini o‘qitishda standartlarga 
asoslangan holda darslar tashkil etiladi va bu standartlar ketma-ket o‘qitilishi bilan 
o‘quvchilarga berilgan bilimlar mustaxkamlanib boriladi. Standartlar sirasiga 
kiruvchi o‘lcham qo‘yish grafik ta’limning asosiy poydevori xisoblanadi. SHunga 
ko‘ra buyumning elementlarini o‘zaro joylashuvi holatini aniqlovchi o‘lchamga, 
aylanalarni markazi orasidagi o‘lcham, aylaning markazidan buyumning qirrasi va 
ko‘ndalang kesimigacha, teshikni devorigacha, o‘yiqgacha, tirqichgacha, 
teshikgacha, turtib chiqqan joyigacha va boshqa elementlargacha bo‘lgan 
o‘lchamlar kiradi. Bundan tashqari o‘lchamlar bog‘langan va erkin o‘lchamlarga 
ajratiladilar. Bog‘langan o‘lchamlar, o‘lcham zanjiriga kiradilar va buyumdagi 
detalni holatini aniqlaydilar. Erkin o‘lchamlar zanjir o‘lchamiga kirmaydilar, lekin 
bir-biriga tegib turmagan boshqa buyumlar sirtlarini muvofiqlashtiradilar. 
 
 
 

---

4 
I BOB. Chizmalarni bajarishga oid umumiy qoidalar
1.1. Chizmada chiziq turlari va o'lcham qo'yish qoidalari 
Zanjir usuli.
Bu usulda o‘lchamlar ketma-ket qo‘yib zanjir ko‘rinishida 
bo‘ladi (171-chizma, a) va buyumning alohida qismi ishlov berilishini ketma-
ketligini aniqlaydi. Bunday usulda har bir keyingi o‘lcham ya’ni bazadan 
aniqlanadi. Markazlar orasidagi masofani ko‘rsatishda, pog‘onalik buyumni har bir 
elementini o‘lchamini qo‘yishda bu usuldan foydlaniladi.

---

5 
Koordinat usul
. Koordinat usulda o‘lchamlar bitta bazadan qo‘yiladi. (171-
chizma, b). Bu usul buyumni loyihalashda ayniqsa qulay. Bitta bazadan 
belgilangan o‘lchamlar bu bazadan buyumni tekislik, chiziq va nuqtasigacha 
bo‘lgan masofani koordinatlarini ko‘rsatadi. 
Koordinat usulda qo‘yilgan o‘lchamlar aniqligi buyumning tayyorlanish 
texnologiyasiga bog‘liq bo‘ladi va boshqa o‘lchamlarni aniqlashga mutloqo bog‘liq 
emas.