3-Mavzu. Shaxsni o`rganishning biografik metodi, shaxsni yo`nalganligini o`rganish, kasbiy qiziqish va layoqatlarni eksperimental o`rganish

 
Bilish jarayonlari va qiziqishlarning uzviy bog’likligi
 
Qiziqish
shaxsning muayyan voqelikdagi, muayyan vaziyatdagi turli narsa va 
hodisalarga tanlab munosabatda bo’lishida , insonning o ‘ziga xos qaror qabul 
qilishida, o‘zini o'zi nazorat eta bilishida, maqsadga intilishida, Yuzaga kelgan 
obyektiv va subyektiv to ‘siqlarni yengishida ifodalanadi. Psixologiya fanining ko’zga 
ko’ringan olimlarining ta’limoticha, qiziqish odamlarning ehtiyojlari negizida yaqqol 
ijtimoiy tarixiy shart-sharoitda, vaziyatda Yuzaga keladi, shakllanadi, barqarorlashib 

---

boradi hamda ularning shaxsiy turmush sharoiti va faoliyatida, ijtimoiy ishlab 
chiqarishda qatnashishi singari omillarda gavdalanadi.
 
Umumiy talqinlarga asoslanib mulohaza bildiriladigan bo‘lsa, qiziqish alohida jarayon 
, ammo ma’lum psixologik funksiya emas, chunki u his-tuyg‘u, iroda, ong, qolaversa 
jamiyki
 psixik holatlar, hodisa va ichki kechinmalarni 
o‘zida mujassamlashtirgan 
murakkab tizimli ruhiy voqelikdir.
Qiziqish psixologik mohiyatining dastlabki ko’krinishi — bu uni odamlar tomonidan 
anglab yetishi yoki tushunish imkoniyatidir. Shaxs qiziqish mahsulini, uning oqibatini 
anglash, 
tasavvur etish
orqaligina obyektiv borliqdagi narsa va hodisalarga ongli, 
tanlab munosabatda bo’ladi. Lekin bu voqelikni anglash, tushunish insonda birdaniga 
sodir bo’lmaydi, balki muayyan vaqt davomida unda bilish jarayonlari, shaxsiy 
fazilatlari individual-tipologik xususiyatlar rivojlanishi tufayli Yuzaga keladi.
Shuni t a ’kidlash joizki, qiziqish psixologik mohiyatining namoyon bo’lishida 
aqliy 
jarayonlar
muhim o ‘rinda turishi hodisasining qayd qilinishi u faqat intellektdan 
tashkil topadi, degan m a ’noni anglatmaydi, albatta.
Shu bois, qiziqish psixologik mohiyatining ikkinchi ko'rinishi — uning 
his-tuyg'ular, 
emotsional holatlar 
bilan uyg'unlashgan, mujassamlashgan tarzda ifodalanishidadir. 
Ma'lumki, his-tuyg’ular, shuningdek, emotsional holatlar (emotsional ton, kayfiyat, 
shijoat, ehtiros va boshqalar) shaxsning borliqdagi aniq voqelikka, narsa va 
hodisalarga, muayyan faoliyatga intilishini, sa’y -harakatlarini kuchaytiradi, 
jadallashtiradi, safarbarlikni obyektga yo'naltiradi. Inson o‘z shaxsiy qiziqishini 
qondirgandan keyingina unda yoqimli his-tuyg'uiar uyg’lonadi, ruhiy qoniqish, o‘z 
navbatida, lazzatlanish (praksik) hissi vujudga keladi.
Qiziqishni psixologik mohiyatining uchinchi ko’rinishi — bu uning 
iroda sifatlari,
iroda akti bilan umumlashgan tarzda vujudga kelishidir. Irodaviy zo‘r berish, muayyan 
qaror bo'yicha intilish, ba’zi qiyinchiliklarni yengish, mustaqillik namoyon qilish 
qiziqishni qaror toptiradi, shaxsni maqsad sari yetaklaydi. Qiziqishni psixologik 
mohiyatining to‘rtinchi ko‘rinishi — bu uning 
oliy n e rv fa oliyati xususiyatlari
v a 
temperament tiplari
bilan birga, mujassamlashgan holda namoyon bo’lishidir.