Tibbiyot instituti talabalari uchun

10.11. Granata, zambarak piltasi (zapali), mina, snaryad va portlovchi 
moddalardan jarohatlanish
Bunday jarohatlanishlar ilgarilari Ulug’ Vatan urushi paytida kuzatilgan 
bo’lsa, hozirgi davrda urush harakatlari, terrorizm bo’lgan joylarda ko’plab 
uchraydi. Mina, snaryad, granatalarning portlashidan parchalangan 
198

---

bo’lakchalardan jarohatlanish sodir bo’lib, bu har xil shakldagi ko’pgina 
jarohatlarni o’z ichiga olib, juda keng maydonni egallaydi. Bunday jarohatlanishlar 
ko’pincha o’tkir chopuvchi yoki sanchuvchi vositalar bilan etkazilgan jarohatlarga 
o’xshaydi.
Ularni sud tibbiyoti ekspertizasida aniqlashda tanada parchalangan 
bo’lakchalarni, shuningdek qurum izlari va yara atrofida kuyish alomatlarining 
bo’lishi katta ahamiyatga ega. Yara atrofida va bo’shlig’ida dudlanishning bo’lishi 
granata, mina, snaryad portlagan joydan jabrlanuvchining 1-2 m gacha masofada 
bo’lganligidan darak beradi. Ko’pincha portlash jabrlanuvchining to’g’ridan to’g’ri 
yaqinida sodir bo’ladi. Bunda jabrlanuvchi tanasida kuyish va dudlanishdan 
tashqari, tanasining emirilishi yoki hatto tana qismlarining uzilib ketishi, yopiq 
jarohatlanishlar (ichki organlarning yorilishi, sinishlar, lat eyishlar va boshqalar) 
ko’zga tashlanadi. Zambarak zapali (piltasi) portlashidan qo’l barmoqlari uzilib 
ketishi, ko’zi jarohatlanishi va boshqalar kuzatilishi mumkin.
Portlovchi moddalar bilan jarohatlanish ayrim ishlab chiqarish, masalan, 
shaxtalar, tog’larda, yo’l chiqarishda toshlarni emirilishi hamda kanallar 
o’tkazishda kuzatiladi. Texnika xavfsizligiga rioya qilinmaganda portlash davrida 
ikkilamchi snaryadlar - tog’ jinslari, ko’mir, toshlar, tuproqning uchib kelishi 
tufayli ularning bo’lakchalari tanaga tekkach keng jarohatlanishlar sodir bo’ladi.
Ko’pchilik hollarda portlovchi moddalar ta’sirida odam o’ldirish va o’z 
o’zini o’ldirish hollari ham uchrab turadi.