Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш

 
 
 

---

60 
11.2. Сув ресурсларидан фойдаланиш 
Узбекистон Республикасида 1993 йил 6 майда «Сув ва сувдан фойдаланиш 
туррисида» ги крнун қабул қилинган. 
Сувга дойр муносабатларни тартибга солиш, ахрли ва ҳалқ хужалиги эхтиѐжлари 
учун сувдан оқилона фойдаланиш, сувга зарарли таъсирнинг олдини олиш ва уни 
бартараф қилиш, сув объектларининг хрлатини яхшилаш, шунингдеқ сувга дойр 
муносабатлар сохдсида корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, дехдон хужаликлари 
ва фукароларнинг хукукдарини ҳимоя қилиш ана шу крнуннинг вазифасидир. 
Хуш, Узбекистонда давлат сув фонди ва унга эгалик масаласи крнунчиликда 
кдндай ҳал этилган? 
Бу масала Узбекистон Республикасининг «Сув ва сувдан фойдаланиш тутрисида»ги 
крнунида батафсил баѐн этилган. Крнуннинг 4-моддасига биноан Узбекистон 
Республикасининг ягона давлат сув фонди: дарѐлар, куллар, сув омборлари, бошкд ер 
усти сув хавзалари ва сув манбалари, канал ва хрвузларнинг сувлари, ер ости сувлари, 
музликлардан иборатдир. 
Давлатлараро дарѐлар - Амударѐ, Сирдарѐ, Зарафшон дарѐси, Орол денгизи ва 
бошкд дарѐларнинг сувларидан фойдаланиш давлатлараро битимларда белгилаб 
берилади. 
Сув - Узбекистон Республикасининг давлат мулки-умуммиллий бойлик 
хисобланади, сувдан оқилона фойдаланиш лозим булиб, у давлат томонидан 
курикданади. 
11.3. Ер ресурсларидан оқилона фойдаланиш 
Ер ресурсларидан окилона фойдаланиш ва уни мухрфаза қилиш, ер билан бортиқ 
барча муаммолар 1998 йил 30 апрелда кабул қилинган Узбекистон Республикасининг 
«Ер кодекси» асосида ѐритиб берилган. 
«Ер кодекси»да унинг максади ҳамда вазифалари асосий принциплар ер 
муносабатларини тартибга солиш сохдсидаги Вазирлар Маҳкамасининг, вилоятлар, 
Тошкент шахар, туманлар ва шахарлар хркимияти органларининг ваколатлари, ер 
заҳиралари манбалари, ер участкалари, ер тузишнинг вазифалари ва мазмуни, ер 
монитоғинги, давлат ер кадастри тушунчалари билан ҳам танишиш мумкин. 
Шунингдек республикамизда ерга булган мулкчилик юридик ва жисмоний 
шахсларнинг ер участкаларига булган хукукдари, ер участкаси ижараси,ер 
участкаларидан иморат куришда фойдаланиш тартиби, ер учун ҳақ тулаш, ер 
участкалари бериш ва давлат руйхатига олиш тартиби, ер участкаларига булган 
хукукдарни бекор қилиш холлари ва унга булган ҳуқукларнинг кафолатларига хам 
эътибор берилган.
Шу билан бирга, ерларни муҳофаза қилиш, экологик талабалар, улардан оқилона 
фойдаланиш ва уларни муҳофаза қилишни иқтисодий раҳбарлантириш, муҳофаза 
устидан давлат назоратини олиб бориш тартиби, ердан фойдаланувчи ва ер егаларига 
етказилган зарар ўрнини қоплаш ҳамда ер тўғрисидагиқонун хужжатларини бузганлик 
учун юридик жавобгарлик масалалари ҳам ѐритилади.”Ер кодекси” нинг 28-моддасига 
кўра Ўзбекистон Республикасида ердан фойдаланганлик учун ҳақ тўланади. 
Ўз эгалигида ва фойдаланишида ҳамда маулкида ер участкалари билан юридик ва 
жисмоний шахслар ер учун ҳақ тўлайдилар. Ер учун ҳақ хар йили тўланадиганер солиғи 
шаклида олинади. Унинг миқдори ер участкасининг сифатига, жойлашишига ва сув 
билан таъминланиш даражасига қараб белгиланади. 
Ер солиғининг ставкалари, уни ҳисоблаш ва тўлаш тартиби қонун хужжатлари 

---

61 
билан белгиланади. 
Ер участкалари ижарага берилаганда ер учун ҳақ ижара ҳақи шаклида олинади, 
унинг миқдори тарафларнинг келишувига мувофиқ белгиланади, лекин у ер солиғи 
ставкасининг бир бараваридан кам ва уч бараваридан кўп бўлмаслиги керақ Ердан 
қишлоқ хўжалиги эҳтиѐжлари учун фойдаланилган тақдирда унинг учун хақ ер солиғи 
ставкасининг бир баравари миқдорида белгиланади. 
Ер остидан фойдаланганлик учун солиқ тўлаш ва унинг тартиби масалаларига 
Ўзбекистон Республикаси “Солиқ кодекси” да алоҳида эътибор берилган, унинг III 
бўлими айнан ана шунга бағишланган. 
Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Молия Вазирлиги ва Давлат солиқ 
қўмитаси 1997 йил 15 декабрда қабул қилинган ҳамда Ўзбекистон Республикаси Адлия 
вазирлиги томонидан 1998 йил 29 январда рўйхатдан ўтказилган “Ер остидан 
фойдаланганлик учун солиқни ҳисоблаш ва тўлаш тартиби тўғрисида” ги йўриқнома 
ҳамда Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва Давлат солиқ қўмитасининг 1998 
йил 3 мартдаги “Ер остидан фойдаланганлик учун солиқ ставкалари тўғрисида” ги 
тушунтириш хати хам масалага ойдинлик киритувчи хужжатлар сирасига киради. 
Масалан: “Ер остидан фойдаланганлик учун солиқни ҳисоблаш ва тўлаш тартиби 
тўғрисида” ги йўриқнома Ўзбекистон Республикаси “Солиқ кодекси” га мувофиқ
ишлаб чиқилган ва ер остидан фойдаланганлик учун солиқни ҳисоблаш ва бюджетга 
тўлаш тартибини белгилайди. 
Сув ресурсларидан фойдаланганлик “Солиқ солиш” масаласи Ўзбекистон 
Республикаси “Солиқ кодекси” талаби асосида ва Вазирлар Махокамасининг
қарорлари хамда бошка меъѐрий хужжатлар билан тартибга солинади. 
«Солиқ кодекси» нинг 16-моддасига кура,ўзфаолиятида бевосита сувдан 
фойдаланувчи юридик шахслар сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солиқ 
туловчилардир.