Университети кимё – технология факультети

ГЕТЕРОҲАЛҚАЛИ МЕТАКРИЛАТЛАР ВА ЭТИЛЕН АСОСИДА 
СОПОЛИМЕР ДЕПРЕССОР ПРИСАДКАЛАР ОЛИШ 
ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ЯРАТИШ 
Фозилов Ҳ.С., Мавланов Б.А., Фозилов С. Ф., Гайбуллаева А.Ф.,
Бобоев Ш.Ш. 
Бухоро мухандислик технология институти 
Ҳозирги вақтда кенг қўлланиладиган муҳим полимер қўндирмалар 
қаторига босим остида этиленни радикалли сополимерланиши билан 
олинадиган этиленнинг қутбли мономерлар билан сополимерлари асосидаги 
депрессор қўндирмалар киради. 
Этилен ва гетероҳалқали метакрилатларнинг юқори босимида радикалли 
сополимерлаш реакцияси ўрганилди. Дастлаб этилен 1-2 МПа босим остида 
10-40 
0
С ҳароратда резервуар1 га келиб тушади, бу ерда у қайтиб келадиган 
паст ҳароратли газ ҳамда инициатор сифатида қўлланиладиган кислород 
билан аралашади. Махсус қурилма бир меъёрда аралашишни, кислородни 
этилен билан қатъий улушланган ҳажмда етказилишини таъминлайди. Газли 
аралашма биринчи босқич компрессори 2 ёрдамида сиқилади, сўнгра идиш 
12 дан иккинчи мономер киритилган юқори босимли қайтиб келадиган 
этилен – гетероҳалқали (мет)акрилатлар аралашмасининг оқими билан 
қўшилади. 
Ҳосил бўлган ишчи аралашма иккинчи босқич компрессори 3 да 140-150 
МПа босимгача сиқилади ва реактор 5 га юборилади. Сополимерланишни 
пероксидли инициаторлар билан инициирлашда бевосита реактор олдида 
реакцион аралашмага инжекцион аралаштиргич орқали инициаторнинг 

---

416
қутубсиз эритувчидаги эритмаси киритилади. Қувурли реактор 5 да реакцион 
аралашма аввал реакциянинг бошланиш ҳароратигача қиздирилади, (одатда 
170-190 
0
С гача), сўнгра сополимерланиш содир бўлади, унинг натижасида 
ҳарорат 200-250 
0
С гача кўтарилади. Реактор қобиғида керакли ҳароратни 
сақлаб туриш учун иссиқлиқ ташувчи – қиздирилган сув айланиб туради. 
Мономерларнинг конверсияси 10-20 % ташкил қилади. Сополимерларни 
олишнинг принципиал технологик схемаси 1- расмда келтирилди.