323
состав
8,0
87
89
93
93
89
10,0
89
90
94
94
91
12,0
90
92
95
95
92
14,0
91
92
95
95
93
Из табл.1
видно, что
среди промышленных ингибиторов
солеотложений в концентрации до 14 мг/л наибольшей эффективностью
обладают: ИОМС-1 и ОЭДФ для предотвращения в водах Чимбай, Турткуль
и Бируни, образования отложений хлоридных солей кальция и магния, Zn-
ОЭДФ и Оптион в воде Щукманай и Нукус для предотвращения образования
сульфата кальция, Оптион и
“
Nalco-2000”
для отложений сульфата и
хлоридов кальция и магния. Ингибиторы ИОМС-1 и Zn-ОЭДФ обладают
невысокой эффективностью в водах преобладающей анионов хлорида.
САНОАТ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ЧИҚИНДИЛАРИ АСОСИДА
ОРГАНОМИНЕРАЛ ЎҒИТЛАРНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ
a
Касимов Ш.И.,
b
Реймов А.М.,
c
Матчанов А.Д.,
a
Гулистон Давлат Университети
b
Қорақалпақ Давлат Университети
c
ЎзР ФА акад. А.С.Содиқов номидаги Биоорганик кимё институти
Сўнгги йилларда кўплаб мамлакатларда, биринчи навбатда,
саноатлашган мамлакатларда ифлосланишни назорат қилиш чораларига
кўпроқ мослашувчанлик, самарадорлик ва тежамкорликни жорий этиш қабул
қилинган. Ифлосланишнинг мақбул даражасига
эришиш учун тежамкор
воситаларни илгари суриш, ифлосланишни бошқариш технологияси ва
экспертизасини ривожлантиришни рағбатлантириш хусусий секторда,
ифлосланишни назорат қилишни қўллаб-қувватлаш учун ҳукуматга даромад
манбаи
билан
таъминлаш
дастурлар,
ифлосланишни
бошқариш
технологиясида мослашувчанликни таъминлаш ва атроф-муҳит экологиясини
сифатини яхшилаш долзарб масалалардан биридир.
Ўзбекистон Республикасининг 2017-2021 йилларга мўлжалланган
Ҳаракатлар стратегиясининг учинчи йўналишида «Саноатни юқори
технологияли қайта ишлаш тармоқларини,
энг аввало, маҳаллий хомашё
ресурсларини чуқур қайта ишлаш асосида юқори қўшимча қийматли тайёр
маҳсулот ишлаб чиқариш» каби муҳим вазифалар белгилаб берилган.
Шунинг учун ушбу ишнинг
мақсади
Республикамиз худудида
етиштириладиган ва қайта ишланаётган ширинмия -
Glycyrrhizia glabra L
.,
324
ўсимлигини қайта ишлаш чиқиндилари асосида қишлоқ хўжалик экинлари
учун органоминерал ўғит олишдан иборат.
Glycyrrhizia glabra илдизининг муҳимлиги шуни кўрсатадики
усимликлар метаболизми учун фойдали бўлган Ca, K, Fe, Р ва Mg каби
металлар Pb ва As каби аҳамиятсиз металлар аниқланди. [6].
Шу билан бирга, табиий глауконит қумларидаги калий, фосфор ва бир
неча микроэлементлар (Zn, Mn, Ni, Mo, V Cu, Mo) ҳисобига минерал ўғитлар
сифатида ишлатилади, бу микроэлементларни Ўзбекистон тупроқларидаги
миқдори унча кўп эмас. Глауконитли ўғитлар азотли ўғитларни
гектар
ҳисобига меъёрини камайтиришга имкон беради. Айниқса шўрланган
Қорақалпоғистон ҳудуди тупроқлари учун глауконитли қумларни агрономик
руда ва микроэлементли ўғит сифатида қўлланилиши жуда катта аҳамиятга
эга. Таркибида камида 40% глауконит бўлган глауконит қумлари амалий
аҳамиятга эга. Бу эса глауконит қумларини бойитиш ва уларни
микроэлементли минерал ўғитларга қайта ишлаш зарурлигини англатади.
“Глауконит” комплексли калийли-фосфорли ўғит ҳисобланади,
қизилмия илдизини қайта ишлашнинг чиқиндиси эса 30дан ортиқ макро- ва
микроэлементларни ўз ичига киритади ва унинг глауконитнинг хусусиятлари
билан бирикуви (бирга қўшилиши) ўғит сифатида хусусиятларнинг
синергетик кучайишига олиб келади.
Таъкидлаш зарурки, сўнгги вақтда республиканинг экин майдонларида
ўз таркибида микроэлементларга (бор, мис,
молибден, марганец, цинк,
кобальт, йод ва б.) бой бщлган ўғитлар амалда кам фойдаланилади, гарчи
улар ўсимликка жуда кам микдорда керак бўлса-да,
аммо уларсиз
ўсимликлар
яхши
ривожлана
олмайди.
Бунинг
сабаби
шуки,
микроэлементлар тирик организмларда содир бўлаётган жараёнларда
ниҳоятда муҳим рол ўйнайдиган ферментлар, витаминлар, гормонлар ва
бошқа физиологик жиҳатдан фаол бирикмаларнинг таркибига киради.
Шунинг учун, тупроқларни қатламларга ажралиши бўйича
самарали
чораларни ишлаб чиқиш зарурияти билан бир қаторда, ўсимликларга
шўрланган тупроқларда ўсишга ёрдам бера оладиган, комплекс ташкил
этувчи, ион алмашинувчи ва сорбцион хусусиятларга эга бўлган,
микроэлементларни ўз таркибига киритган ўғитларни яратиш ҳам
истиқболли йўналиш ҳисобланади. Қизилмия илдизининг чиқиндиси
қўшилган глауконит асосида ишлаб чиқилган органоминерал ўғитлар ана
шундай хусусиятларга эга бўлиши мумкин.