O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov

2-jadval 
 
POZITIV (IJOBIY) 
NEGATIV (SALBIY) 
RASMIY 
Rasmiy-pozitiv sanksiyalar (R+) 
jamoatchilik oldida shaxsning 
rasmiy tashkilotlar tomonidan 
rag‘batlantirilishi – hukumat 
sovrinlari, 
davlat 
medallari, 
stipendiyalar. 
Rasmiy-negativ 
sanksiya 
(R-) 
yuridik 
qonunlar, 
hukumat 
qarorlari, 
buyruq 
va 
farmoyishlarida 
ko‘rsatilgan 
jazolashlar 
– 
qamoq 
jazosi, 
fuqarolik huquqidan mahrum etish, 
ishdan bo‘shatish, jarima solish, 
mulkni 
musodara 
qilish 
kabi 
jazolar. 
NORASMIV 
Norasmiy-pozitiv sanksiya (N+) 
rasmiy 
tashkilotdan 
chetda 
bo‘lmagan jamoatchilik oldida 
rag'batlantirish: 
kompliment, 
olqishlash. 
Norasmiy-negativ sanksiyalar (N-) 
rasmiy bosqich va yo‘l-yo‘riqlar 
bilan ko‘rib chiqilmagan jazolar: 
tanbeh, ustidan kulish. 
 
59

---

V.3. Sotsial rol tushunchasi va ko‘rinishlari
Shaxsning jamiyatdagi xatti-harakatlarini nazorat qilib turishga yordam 
beruvchi yana bir mexanizm 
sotsial roldir. 
Har bir alohida shaxs jamiyat tomonidan 
ishlab chiqilgan va qabul qilingan sotsial normalar va sanksiyalarni u yoki bu sotsial 
rollarni bajarishi mobaynida xulqida namoyon etadi.
Sotsial rol jamoatchilik munosabatlari tizimida u yoki bu individ egallovchi 
ma’lum holatning 
fiksatsiyasidir. 
Sotsial rol 
о
’zida jamoatchilik munosabatini aks 
ettiruvchi shaxsning sotsial faoliyati va xulq-atvorining muhim ko‘rinishidir.
Ilk marotaba sotsial rol tushunchasi amerikalik sotsiologlar 
Ralf Linton va