O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti V. Yu. Ahrorov


X.2. Taraqqiyot davrlarida shaxs sotsiallashuvi



Download 2,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet131/178
Sana16.03.2022
Hajmi2,25 Mb.
#499203
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   178
Bog'liq
356e0d2adcb72363eba2e275f90ba2fe SOTSIAL PSIXOLOGIYA

X.2. Taraqqiyot davrlarida shaxs sotsiallashuvi
Shaxs, uning dunyoni bilishi, o‘zini va atrofidagi insoniy munosabatlarni 
bilishi, tushunishi va o‘zaro munosabatlar jarayonida o‘zidagi takrorlanmas 
individuallilikni namoyon qilishi hamda ushbu jarayonlarning yoshga va jinsga 
bog‘liq ayrim jihatlarini tahlil qilish bizga umumiy ravishda shaxs – jamiyatda 
yashaydigan sotsial mavjudotdir, degan xulosani qaytarishga imkon beradi. Ya’ni, u 
tug‘ilgan onidan boshlab o‘ziga o‘xshash insonlar qurshovida bo‘ladi va uning butun 
ruhiy potensiali ana shu sotsial muhitda namoyon bo‘ladi.
Chunki agar insonning ontogenetik taraqqiyoti tarixiga e’tibor beradigan 
bo‘lsak, hali gapirmay turib, odam bolasi o‘ziga o‘xshash mavjudotlar davrasiga 
tushadi va keyingina sotsial muloqotning barcha ko‘rinishlarining faol ob’yekti va 
sub’yektiga aylanadi. Shu nuqtai nazardan, har birimizning jamiyatdagi o‘rnimiz, 
uning qachon va qanday sharoitlarda paydo bo‘lgani, jamiyatga qo‘shilib 
182


yashashimizning psixologik mexanizmlari fanning muhim vazifalaridan biridir. Bu 
jarayon psixologiyada 
sotsiallashuv yoki sotsializasiya
deb yuritiladi.
Sotsiallashuv eng avvalo odamlar o‘rtasidagi muloqot va hamkorlikda turli 
faoliyatni amalga oshirish jarayonini nazarda tutadi. Tashqaridan shaxsga 
ko‘rsatilayotgan ta’sir oddiy, mexanik tarzda o‘zlashtirilmay, u har bir shaxsning 
ichki ruhiyati, dunyoni aks ettirish xususiyatlari nuqtai nazaridan sub’yektiv tarzda 
idrok etiladi. Shuning uchun ham bir xil sotsial muhit va bir xil ta’sirlar odamlar 
tomonidan turlicha harakatlarni keltirib chiqaradi. Masalan, 10-15 ta o‘quvchidan 
iborat akademik litsey o‘quvchilarini olaylik. Ularning bilimni, ilmni idrok qilishlari, 
ulardan ota-onalarining kutishlari, o‘qituvchilarning berayotgan darslari va unda 
yetkazilayotgan ma’lumotlar, manbalar va boshqa qator omillar bir xilday. Lekin 
baribir ana shu 15 o‘quvchining har biri shu ta’sirlarni o‘zicha, o‘ziga xos tarzda 
qabul qiladi va bu ularning ishdagi yutuqlari, o‘quv ko‘rsatgichlari va iqtidorida aks 
etadi. Bu o‘sha biz yuqorida ta’kidlagan sotsiallashuv va individualizatsiya 
jarayonlarining o‘zaro bog‘liq va o‘zaro qarama-qarshi jarayonlar ekanligidan darak 
beradi.
Sotsiallashuv jarayonlarining ro‘y beradigan shart-sharoitlarini 
sotsial 
institutlar
deb ataymiz. Bunday institutlarga oiladan boshlab, mahalla, rasmiy davlat 
muassasalari (bog‘cha, maktab, maxsus ta’lim o‘choqlari, oliygohlar, mehnat 
jamoalari) hamda norasmiy uyushmalar, nodavlat tashkilotlari kiradi.
Bu institutlar orasida bizning sharoitimizda 
oila va mahallaning
roli o‘ziga 
xosdir. Insondagi dastlabki sotsial tajriba va sotsial xulq elementlari aynan oilada, 
oilaviy munosabatlar
tizimida shakllanadi. Shuning uchun ham xalqimizda 

Download 2,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   127   128   129   130   131   132   133   134   ...   178




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish