Инновацион педагогик технология асослари


 -§ . Инновацон педагогик технологияларни



Download 3,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/87
Sana16.03.2022
Hajmi3,63 Mb.
#497493
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   87
Bog'liq
Инновацион педагогик технология асослари.Камолидинов (1)

2 -§ . Инновацон педагогик технологияларни
таълим-тарбия ж араёнида куллаш тарихидан
Таълим-тарбия жараёнига, жумладан, укитиш га технологик 
ёндашувнинг вужудга келиши ва ривожланиши уз тарихига эга. 
Мактабларимиз тарихидан, олимларимизнинг тадкикотларидан шу 
нарса маълумки, таълим-тарбия жараёнига мазкур ёндашувнинг 
ривожини шартли равишда 3 боск,ичга ажратиб урганиш мумкин. 
Биринчи боскичда укитиш жараёнини факат укитувчигина олиб 
борган, инсоният туплаган тажрибалар, билимлар укувчига укитувчи 
оркалигина берилган. И ккинчи боскичда дарслик ва кулланмалар 
чоп этила бошланди. Укитувчи га ёрдам берувчи дидактик матери- 
аллар вужудга келди. Учинчи боскичда эса, укитиш технологияси 
мазмун жих,атдан янада бойиди: укитувчи ва укувчи учун техник 
воситалар, ургатувчи машиналар х,ам кушилди, дастурланган таъ­
лим тушунчаси пайдо булди. Таълим самарадорлигини кутаришга 
кумаклашувчи янги ёндашувлар юзага кела бошлади.
Таълим самарадорлигини юкрри даражага кутариш муаммосига 
технологик ёндашув утган XX асрнинг 30-йилларида пайдо булди. 
Бу даврда „педагогик техника41 тушунчаси махсус адабиётларда 
куриниб к,олди ва унга укув машгулотларини аник; ва самарали 
ташкил этишга йуналтирилган усул ва воситалар йигиндиси сиф а­
тида к,аралди. 40- ва 50-йиллар бошларида укув жараёнига укдгиш - 
нинг техник воситаларини жорий этиш даври бошланди. Айникса, 
кино, радио, назорат воситалари, улардан фойдаланиш методикаси 
педагогик технологияларга тенглаштирилди.
50-йиллар уртасида жахон педагогикасида укув жараёнини узига 
хос „технологик44 усулда таш кил этиш харакати вужудга келди. 60- 
йилларда эса, укитиш методларининг ута турли-туманлигидан улар­
дан самарали фойдаланишда кийинчиликлар т>тила бошлади ва бу 
методлар учун умумий булган илмий асос яратиш зарурияти ву­
жудга келди. Натижада педагогик методлар технологияси, укитиш 
технологиясининг назарий ва амалий асослари вужудга кела бош ­
ланди. 1961 йилдан АКД1да „Педагогик технология44 журнали чоп 
этила бошлади. 1964 йилдан Англияда „Педагогик технология ва 
дастурли таълим44, 1965 йилдан Я понияда, 1971 йилдан Италияда 
„Педагогик технология44 журналлари чикарила бошланди. Ю Н ЕС ­
КО 1971 йилдан то хозирги кунгача таълим буйича халкаро 
бю ронинг „Педагогик технологиялар44 бюллетенини чикариб кел- 
мокда. Россия Ф едерацияси эса, 1997 йилдан бошлаб „М акгаб 
технологиялари44 журналини чоп этиб келмокда.
11


70-80-йилларга келиб, укув ж и\озларининг турли хилларини 
ва ук,итишнинг предметли воситаларини лойихдлаш ва ишлаб 
чик,аришни йулга куйиш зарурий шартлардан бирига айланди. 
Уларсиз ш пор методика ва ук,итиш шакллари самарасиз булиши, 
таълим сифатини таъминлаш мумкин эмаслиги аник, булиб крлди. 
Бу зарурият 90-йилларга келиб, педагогик технологияларнииг н а­
зарий ва амалий ж и\атларини тизимли таджик, кдпиш ни такрзо 
этди. Хусусан, россиялик олимлар бу йуналишда бир катор асар- 
ларни нашр кдидилар. Жумладан, 1989 йилда нашр кдгсинган В.М. 
Клариннинг „Педагогическая технология в учебном процессе11, 
В.П. Беспальконинг „Слагаемые педагогической технологии" китоб- 
лари бу со^адаги йирик тадк^икртларнинг натижаси ^исобланади.
Уз-узидан уринли саволлар тутилади: Нима учун биз педагоги­
ка ф анининг ушбу йуналиши буйича жа^он мик;ёсида эриш илган 
мувафак^иятлар тугрисида жуда оз биламиз? Нима у'гун педаго­
гик технология тугрисида укув юртларида зарур билимлар энди 
бериляпти? Нима учун бу борадаги керакли педагогик адабиётлар 
йук,, бор булса-да, жуда оз микдорда?
Бунинг бош сабаби — педагогик технологиянинг назарий ва 
амалий асослари бевосита „бихевиоризм11 (инглизча хатти-^аракат) 
гоялари билан бостик;. Тарихдан маълумки, „бихевиоризм41 гоялари 
совет педагогикасига ёт булган, буржуача йуналиш деб, каттик, 
крралаб келинган, унинг гояларидан фойдаланиш антикоммунис- 
тик сиёсат деб шарх,яаниб келинди. Коммунистик режимнинг бар­
дам топиши билан „бихевиоризм" асосчилари Ж. Устсон, Э. Торн- 
драйк, Е. Пресси, Б. Скиннер, Э. Родкорф гояларига муносабат 
узгарди. Масалан, А.В. Петровский, М.Г. Ярашевскийлар тахрири 
остида наш р к^илинган „П сихология11 (М., 1990 й.) лугатида 
бундай ф икрни ук,иймиз: „бихевиоризм гояси лингвистика, ант­
ропология, социология каби сох,аларга таъсирини утказди ва ки- 
бернетикага замин яратди11.
Шу нарса хусусиятлики, 1970 йилларда \ал и бихевиоризм 
„буржуазия11 фани сифатида таъ^ик, к,илинаётган бир пайтда Н.Д. 
Никандров узининг „Программалаштирилган таълим ва кибернети­
ка гояси11 (М., 1970) номли ишида Э. Родкорфнинг тадк^икрт 
натижаларини келтириб, шундай дейди: „Бихевиоризм атрофида 
кдзик,арли ва фойдали ишлар пайдо булиши мумкин, бихевиоризм- 
нинг назарий йуналишига танкддий муносабат, бу со \а тарафдор- 
ларининг назарий фикрларини урганишдан бош тортиш булиб 
к;олмаслиги керак11.
Бихевиористларнинг ишлари тестология шаклланишига ёрдам 
беради, лекин у х,ам педагогик технология каби совет даврида 
„буржуазиявий11 йуналиш каторига киритилиб, умуман инкор 
кдлинди. Узбекистон МДХ мамлакатлари ичида биринчи булиб
12


ижодий педагогика фанига йул очди ва чет элнинг бу сохадаги энг 
илгор, юк,ори натижа берадиган гояларни амалиётга татбик, этиш, 
бу йулда узимизнинг анъана ва тажрибаларимиздан кенг фойдала- 
ниш га имкон яратиб берди.
Президент Ф армони билан 1992 йил март ойида кабул к,илин- 
ган к,арорга мувофик, ресиубликамиз Олий укув юртларига абиту- 
риентларни тест ёрдамида танлаб олиш ва таълим тизимига педа­
гогик тестларни жорий этишга биринчи булиб асос солинди. П е­
дагогик технология муаммолари билан махсус тадк^котлар утка- 
зишга кириш илди. Педагогик технологиянинг мохияти, унинг 
таърифи ва маълум педагогик таълим доирасидаги урни биринчи 
бор 1993 йилда „Халк, таълим и11 журналида Н. Саидахмедов томо- 
нидан талк,ин килинди. (Н. Саидахмедов, Ук,итувчининг педагогик 
тизимидаги фаолияти, „Халк, таълими", 1993 й, 6-76.). Хозирги 
кунда педагогик технологияларнинг назарий асослари ва уларни 
амалиётга татбик, этиш буйича бир к,атор олимлар самарали изла- 
ниш лар олиб бормокдштар. Булардан Р.Х.Жураев, У .Н .Н иш она- 
лиев, М. С. Саидахмедов, Б.Л .Ф арберман, К,.Ишматов, Х.Абду- 
каримов, К.Зарипов, Т.Н азароваларнинг тадк,ик,от иш ларини ало- 
Хида таъкидлаш лозим. Узбекистонда олиб борилаётган илмий тад- 
к^крт иш ларининг тах^тили ш уни курсатмокда-ки, хозирги кунда 
Республикада педагогик технологияларнинг назарий, амалий асос- 
ларини, уларнинг мукаммаллигини урганиш ва укув-тарбиявий 
жараёнга татбик; этиш давлат ахамиятига эга булган тадбирлар, деб 
караляпти. Бир гурух мутахассисларимиз педагогик технологиялар 
давр талаби, шу билан бирга янги замонавий йуналиш эканлигини 
эътироф этиб, таълим-тарбия жараёнига миллий хусусиятларни 
киритган холда куллашни тавсия этаётган булсалар, иккинчи гурух 
мугахассислар таълим-тарбиядаги инк,ироздан кутулиш ва таълим- 
тарбиянинг самарадорлигини ош ириш нинг бирдан-бир йули педа­
гогик гехнологияларни куллаш ва унинг мукаммаллиги (валидли- 
ги)ни яратиш ёки уларнинг турли шароитларда хам керакли на­
тижа беришини кафолатлашни таъминлашга эриш иш зарурлигини 
таъкидламокдалар. Учинчи йуналишдаги мугахассислар педагогик 
технология таълим-тарбияни эволюцион боскичга кутариш нинг 
шарти эканлиги, унинг назарий ва амалий асослари, концепция- 
сини, бозор муносабатларига мослаш механизмларини яратиш, 
таълим га сиёсатнинг бош йули сифатида караш зарурлигини исбот- 
ламокдалар. Ш у билан бирга, мазкур сохада ечимини кутаётган бир 
кдтор муаммоларни хам курсатиб утиш мумкин. Ж умладан, таъ­
лим нинг хрзирги куп боск,ичли тизимида педагогик технология­
нинг уриини аник, белгилаш, унинг назарий ва амалий асосларини 
бир тизим доирасида ишлаб чикиш зарур. Узбек тилидаги куллан- 
малар, ишланмалар, услубий курсатмалар, керакли адабиётларни
13


яратиш — х,ал кдлиниш и керак булган йуналишлардир. Истикбол- 
ли, замонавий, давр талабларига жавоб берувчи техник воситалар- 
ни яратиш ва уларнинг таълим технологияси тизимидаги урнини 
ва хизматини белгилаш зарур. М аориф ходимлари, укитувчи, тар- 
биячиларда педагогик технологияларидан фойдалана олиш куник- 
маларини ш акллангириш, уларнинг малакасини мукаммал ва си- 
фатли ош ириш, самара бераётган мутахассисларнинг иш тажриба- 
ларини оммалаштиришга кенг имкониятлар бериш, педагогик тех­
нологиялар буйича илмий, амалий мактаблар яратиш зарур.
Ш ундай кдлиб, укитиш га технологик ёндашув XX асрнинг 
30-йилларида вужудга келди. Дунёнинг ривожланган барча давлат- 
ларида кенг камровли илмий-тадкикот ишлари олиб борилди. Дав- 
латларда таълим самарадорлиги буйича салмокди мувафаккиятларга 
эриш илган булса-да, совет тизими даврида мазкур йуналиш „бур- 
жуача“ йуналиш, деб катти к кораланди, тадкикот ишлари олиб 
бориш, у билан шугулланиш таък,икдаб куйилди. Факатгина утган 
асрнинг 90-йилларидан сунг МДХ мамлакатларида, жумладан, 
Узбекистонда хам инновацион педагогик технологияни укитиш, 
тарбиялаш жараёнига татбик килиш буйича мувафаккиятли ишлар 
олиб борилмокда. Уларнинг назарий ва амалий асосларини яратиш 
давлат буюртмасига айланди.

Download 3,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish