O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Êîmbinàtsiîn prinsip. 
Òàjribàlàrning ko‘rsàtishichà, yuqîri-
dàgigà o‘õshàsh spåktrlàr nàfàqàt vîdîrîddà, bàlki ishqîrli
måtàllàrdà (Li, Na, K) hàm kuzàtilàdi. Ulàrdà hàm spåktràl
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

99
chiziqlàrning jîylàshuvi Bàlmår fîrmulàsigà o‘õshàsh fîrmulà
bilàn àniqlànàdi. Ushbu spåktrlàrni o‘rgàngàn shvåysàriyalik fizik
V.Rits, birîr spåktràl chiziqning chàstîtàsi, ikkità bîshqà chiziq-
làr chàstîtàlàrining yig‘indisigà tång bo‘lib qîlishigà e’tibîr bårdi.
Bu hîlni tushuntirish màqsàdidà u 
kîmbinàtsiîn prinsið 
dåb
ataluvchi quyidàgi Ridbårg–Rits prinsi pini îlg‘à surdi: 
hàr bir
àtîm uchun 
spåktràl tårmlàr
 dåb ataluvchi shundày sînlàr kåtmà-
kåtligi màvjudki, shu àtîmning bàrchà spåktràl chiziqlàrining
chàstîtàsini ikkità shundày spåktràl tårmlàrning àyirmàsi ko‘rinishidà
ifîdàlàsh mumkin
,
 
ya’ni
n =
-
T m
T n
( )
( ) . (26.6)
Ushbu prinsipning to‘g‘riligi judà ko‘p tàjribàviy nàtijàlàr
bilàn tàsdiqlàngàn. Bu esà uning àtîmning tuzilishi va nurlànish
jàràyonidà àtîm ichidà ro‘y båràdigàn jàràyonlàr bilàn bîg‘liq
ekànligining isbîtidir.
Àtîmlàr spåktri và Råzårfîrd mîdåli.
Gàrchi Råzårfîrdning
yadrîviy mîdåli àtîm fizikàsining ulkàn yutug‘i bo‘lsà-dà, u
àtîmning spåktràl qînuniyatlàrini tushuntirib bårà îlmàdi. Bundàn
tàshqàri, bu model klàssik måõànikà và elåktrîdinàmikà qînunlàrigà
zid bo‘lib chiqdi.
Birinchidàn
, elåktrînning yadrî àtrîfidàgi îrbità bo‘ylàb hàrà-
kàti egri chiziqli, ya’ni tåzlànish bilàn ro‘y båràdigàn hàràkàtdir.
Bu hàràkàtdà esà klàssik elåktrîdinàmikà qînunlàrigà muvîfiq
elåktrîn o‘zidàn nur chiqàrishi kåràk. Ya’ni hàràkàt dàvîmidà
elåktrînning enårgiyasi kàmàyadi, uning àylànish îrbitàsi kich-
ràyadi và u yadrîgà yaqinlàshà bîràdi. Bîshqàchà àytgàndà, mà’lum
vàqtdàn kåyin elåktrîn yadrîgà tushib, àtîm yo‘qîlishi kåràk. Bu
Råzårfîrd mîdåligà muvîfiq, àtîm nîstàbil siståmà bo‘lishini
ko‘rsàtàdi.
Àmàldà esà àtîmlàr judà mustàhkàm siståmà hisîblànàdi.