O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Bobning asosiy xulosalari
Òermodinamik muvozanat
deb, sistemaning vaqt o‘tishi bilan
termodinamik parametrlari o‘zgarmaydigan holatiga aytiladi.
Plank gipotezasi.
Jismning nurlanish energiyasi klassik fizikada
tasavvur qilinganidek uzluksiz bo‘lmay, tebranish chastotasi 
n
ga
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

proporsional E energiyali kvantlardan, ya’ni alohida porsiyalardan
iborat:
E
= 
h
n.
Foton
– yorug‘lik kvanti bo‘lib, quyidagi xarakteristikalarga
ega: energiyasi 
E
= 
h
n
; massasi 
=
2
E
c
m
; impulsi 
P
= 
mc
.
Òashqi fotoeffekt
deb, yorug‘lik ta’sirida elektronlarning modda-
lardan ajralib chiqish hodisasiga aytiladi.
Ichki fotoeffekt deb
, yorug‘lik ta’sirida ajralib chiqqan elek-
tronlar moddaning ichida erkin elektronlar sifatida qolgan holga
aytiladi.
Fotoeffekt uchun Eynshteyn formulasi:
n =
+
2
2
m
h
A
v
.
Yorug‘likning bosimi:
=
+ r
(1
)
e
F
c
p
.
Yorug‘lik ta’sirida ro‘y beradigan kimyoviy o‘zgarishlar
fotokimyoviy reaksiyalar
deyiladi.
Luminessensiya
deb, berilgan temperaturada issiqlik nurla-
nishidan ortiqcha energiya hisobiga ro‘y beradigan nurlanishga aytiladi.
Yorug‘lik materiyaning murakkab shakli bo‘lib, u ikki xil:
ham 
korpuskular
, ham 
to‘lqin
tabiatiga egadir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I I I B O B
Bàrchà mîddàlàr ko‘p sînli bo‘linmàs zàrràlàrdàn (àtîm-
làrdàn) tàshkil tîpgàn, dågan fikrlàr judà qàdim zàmînlàrdà yunîn
îlimlàri Dåmîkrit, Epikur và Lukråtsiylàr tîmînidàn bildirilgàn
(atîm so‘zi yunînchà 
«atomos»
– bo‘linmàs dågàn mà’nîni
ànglàtàdi). Låkin bu fikrga turli sàbàblàrgà ko‘rà uzîq vàqtlàrgàchà
jiddiy etibîr berilmagan. Àmmî o‘n sàkkizinchi àsrdà frànsuz
À . L à v u à z y å (1743–1794), ingliz J . D à l t î n (1766–1844),
itàlyan À.Àvîgàdrî (1776–1856), rus Ì.Lîmînîsîv (1711–
1765), shvåd Y.Bårsålius (1779–1848) kàbi îlimlàrning sà’y-
hàràkàtlàri nàtijàsidà àtîmlàrning màvjudligigà shubhà qîlmàdi.
D.I.Ìåndålåyåv 1869- yildà elåmåntlàr dàvriy siståmàsini yaràtib,
bàrchà mîddàlàrning àtîmlàri bir-birlàrigà o‘õshàsh tuzilishgà
egà ekànligini ko‘rsàtib bårdi. Shu bilàn birgà, yigirmànchi àsrning
bîshlàrigà kålib, bo‘linmàs hisîblànuvchi àtîmning ichigà nigîh
tàshlàsh, ya’ni uning tuzilishini o‘rgànish muàmmîsi vujudgà
kåldi. Ingliz fizigi J.J.Òîmsîn 1903- yildà àtîmning tuzilishi hàqidàgi
birinchi mîdålni tàklif qildi. Bîshqà ingliz fizigi D.Råzårfîrd o‘z
tàjribàlàrigà àsîsàn Òîmsîn mîdålini inkîr etib, àtîmning plànå-
tàr mîdålini tàklif qildi. Ushbu mîdålgà muvîfiq, àtîm yadrîdàn
(o‘zàkdàn) và uning àtrîfidà hàràkàtlànuvchi elåktrînlàrdàn tàsh-
kil tîpgàn. Êåyinchàlik esà àtîm yadrîsi – musbàt zàryadlàngàn
prîtîn và elåktrnåytràl nåytrînlàr màjmuàsidàn ibîràtligi àniqlàndi.