O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

yorug‘likning kîrpuskular-
to‘lqin duàlizmi 
dåyilàdi.
Yorug‘likning bu õîssàsigà 28- § dà yanà qàytàmiz.
Sinîv sàvîllàri
1. Qàndày hîdisàlàr yorug‘likning to‘lqin tàbiàtini tàsdiqlàydi?
2. Êîrpuskular tàbiàtini-chi? 3. Qàndày hîdisàlàrni hàr ikkàlà nàzàriya
àsîsidà hàm tushuntirish mumkin? 4. Fîtînning enårgiyasi và impulsi
uchun yozilgàn ifîdàlàrdà yorug‘likning kîrpuskular và to‘lqin nàzàriyalàrini
õàràktårlîvchi kàttàliklàr îràsidàgi bîg‘lànish màvjudmi? 5. Yorug‘likning
to‘lqin tàbiàti qàchîn nàmîyon bo‘làdi? Kîrpuskular tabiati-chi?
6. Yorug‘likning kîrpuskular-to‘lqin duàlizmi nima?
Màsàlà yechish nàmunàlàri
1- màsàlà.
Qîrà jismning boshlang‘ich temperaturasi 500 K.
Qizdirilgàndàn kåyin nurlànish 4 màrtà îshsà, jismning oxirgi
temperaturasi nimàgà tång bo‘ladi?
Bårilgàn:
T
1
= 
500 K;
=
=
2
1
4
e
e
R
R
n
.
____________
T
2
= 
?
Yechish.
Qîrà jismning nurlànishi
Ståfàn–Bîlsmàn qînunigà muvîfiq
àniqlànàdi. Qînunni hàr ikkàlà hîlàt
uchun yozàmiz:
= d
= d
4
4
1
2
1
2
va
e
e
R
T
R
T
.
Bu ifodalardan ko‘rilayotgan jarayon uchun quyidagi munosa-
batni yozamiz:
æ
ö
=
= ç ÷
è
ø
4
2
2
1
1
e
e
R
T
R
T
n
.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

89
Bundan
T
nT
2
4
1
=
.
Bårilgànlàrni ushbu ifodaga qo‘yib hisoblaymiz:
T
2
4
4 500
1 41 500
705
=
×
»
×
=
K
K
K
,
.
J à v î b :
T
2
= 
705 K.
2- màsàlà.
Quyosh nurlànish spåktràl zichligi màksimàl
qiymàtining to‘lqin uzunligi 0,48 
m
m. Quyoshni qîrà jism dåb
qàràb, uning sirtidàgi temperaturani tîping.
Bårilgàn:
l
max
= 
0,48 
m
m
=
= 
4,8
×
10
-
7
m.
______________
T
= 
?
Yechish.
Vinning siljish qînunigà
muvîfiq, Quyosh sirtidàgi temperatura
quyidàgichà àniqlànàdi:
l
=
max
c
T
.
Bu yerdà 
c
= 
2,9
×
10
-
3
m · K – Vin dîimiysi. Hisoblashlar
bajarib,
T
=
=
=
×
×
-
-
2,9 10
4,8 10
3
7
K
K
kK
6040
6 04
,
ga ega bo‘lamiz.
J à v î b :
T
= 
6,04 kK.