O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi a. G. G‘aniyev, A. K. Avliyoqulov

Bor postulatlari.
Statsionar (turg‘un) holatlar haqidagi postu-
lat: atomda statsionar holatlar mavjud bo‘lib, bu holatlarga elektron-
larning statsionar orbitalari mos keladi.
Chastotalar haqidagi postulat: 
elektron bir statsionar orbitadan
ikkinchisiga o‘tgandagina energiyasi shu statsionar holatlardagi ener-
giyalarning farqiga teng bo‘lgan bitta foton chiqaradi (yoki yutadi):
h
n = 
E
n
- 
E
m
.
r
B
= 
0,528 · 10
–10
m
– 
Bor radiusi
deyiladi va atom fizikasida
uzunlik birligi sifatida foydalaniladi.
Atomdagi energetik sathlar:
e
×
= -
4
3 2
2
0
1
8
e
n
m e
h
n
E
.
Ridberg doimiysi:
e
=
4
3 2
0
8
e
m e
h
R
.
Lui de Broyl gipotezasi. 
Nafaqat foton, balki elektron va boshqa
zarralar ham korpuskular xossalar bilan bir qatorda, to‘lqin xossa-
lariga ham egadir.
Kvant mexanikasida moddalarning ikki xil xususiyati: kattalik-
larning kvantlanishi va zarralarning to‘lqin xususiyatlari mujassam-
lashgan.
Plank doimiysi 
h
energiya, impuls va boshqa kvant xarakte-
ristikalarining o‘zgarish kattaligini, ya’ni diskretlik darajasini
ko‘rsatuvchi kattalik bo‘lib, unga 
ta’sir kvanti
deyiladi.
Noaniqlik munosabatlari:
D
x
× D
p
x
³ 
h
,
D
y
× D
p
y
³ 
h
,
D
z
× D
p
z
³ 
h
.
Agar 
D
x
× D
p
ko‘paytmaning kattaligi Plank doimiysi bilan
solishtiriladigan son bo‘lsa, zarraning holati kvant mexanikasi
qonunlari yordamida o‘rganiladi. Agar 
D
x
× D
p
ko‘paytma Plank
doimiysidan juda katta bo‘lsa, zarraning holati klassik fizika qonunlari
yordamida o‘rganiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

158
Kvant sonlari.