O‘zbеkistоn rеspublikаsi

Plastiklik
— kon jinsining kuch ta’sirida batamom buzilmasdan qoldiq deformatsiyalanish 
xususiyati. 
Deformatsiyalanuchanlik
— kon jinsiga kuch ta’sir etganda deformatsiyalanib o’zining 
shaklini va o’lchamlari o’zgartirish xususiyatidir. 
Qovushqoqlik
— kon jinsining uni bo’laklarga ajratuvchi, uzuvchi kuchlarga qarshilik 
ko’rsatish qobiliyatidir. Qovushqoq tog’ jinslari qiyin buzilish qobiliyatiga ega bo’ladi. 
Mo’rtlik
— kon jinslarining statik kuch ta’sirida buzilish xususiyatidir. Mo’rt kon jinslari 
kuch ta’sirida qovushqoq kon jinslariga nisbatan oson buziladilar. 
Darzdorlik
– turli sabablarga ko’ra hosil bo’lgan va har xil o’lchamlardagi darzlar bo’lib, ular 
massivni alohida bloklarga ajratadi va bloklar nisbatan yaxlitlikka ega bo’ladi. 
Bo’lakdorlik
– kon jinslarini massivdan ajratib olinganda, ularning maydalanganlik darajasini 
tavsiflaydi . 
Rudani portlatish asosida massivdan ajratib olinganda ruda bo’laklari A: V: S = 1,5:1: 0,7 
nisbatiga ega bo’ladi , bunda A – bo’lak uzunligi, V - bo’lak eni va S - bo’lak balandligi .
Amaliyotda bo’lakdorlik maydalangan ruda tarkibida o’lchami katta bo’lgan bo’laklar 
mavjudligini foizlarda o’lchanadigan miqdori bilan tavsiflanadi.(O’lchami katta bo’laklar 
«negabarit» deb ataladi va bunday bo’laklar ularni yuklash mashinalari ishchi organlari, yoki 
rudani tushirish lahimlari o’lchamlaridan katta bo’ladi).
Jipslashish
– maydalangan ruda yoki kon jinslari bo’laklarini vaqt o’tishi bilan bir-biri bilan 
yopishib, monolit holatiga aylanish xususiyati. 
Ko’pchish koeffitsienti
- massivdan ajratib olingan ruda, ko’mir yoki kon jinslarining hajmini 
ularning massivdagi hajmidan katta bo’lishini tavsiflaydi va maydalangan kon jinslari hajmini 
massivdagi hajmiga bo’lgan nisbati orqali aniqlanadi. 
Zichlik
(kg/m
3
yoki t/m
3
) – tog’ jinsining tabiiy namligidagi massasining hajmiga nisbati 
orqali tavsiflanadi. 
Kon jinsini zichligi uning nisbiy (
0

) va xajmiy og’irligi (

) bilan xarakterlanadi. 
Kon jinsining nisbiy og’irligi 
V
G

0

g/sm
3
formula bilan aniqlanadi. Bu yerda 
G
— kon 
jinsining ma’lum sharoitdagi og’irligi bo’lsa, 
V
— uning xajmi. 
Hajmiy og’irligini aniqlashda 
G
1
— kon jinsining tabiiy holatdagi og’irligi bo’lib, uni shu 
holdagi hajmi 
V
1
bo’ladi, unda hajmiy og’irligi 
1
1
V
G


, g/sm
3
bo’ladi. 
Kon jinsining g’ovakliligi g’ovaklilik koeffitsienti 

bilan xarakterlanadi va quyidagi ifoda 
bilan aniqlanadi: 
100
0







; 
bu yerda: 
0

— kon jinsining nisbiy og’irligi, g/sm
3
. 

—kon jinsining hajmiy og’irligi, g/sm
3
. 
Kon jinsining elektr, tovush va issiqlik o’tkazuvchanligi ma’lum kon jinslari uchun 
laboratoriyalarda aniqlanib geologiya-qidiruv ishlari va boshqa sohalarda ushbu xususiyatlardan 
foydalaniladi.