K ibraхimov, Т. Kadirshayev, A. Sobirjonov, N. Mo’minjonov, S. Raхimberdiyev

NAZORAТ SAVOLLARI: 
 
1.
Yonilg’i-moylash materiallari qanday sig’im va idishlarda saqlanadi? 
2.
Eng kichik va eng katta rezervuarlarga misol keltiring. 
3.
Gorizontal va vertikal sig’imlarning afzalliklari va kamchiliklari nimada? 
4.
Ikki devorli sig’im deganda nimani tushunasiz? 
5.
Rezervuar(sig’im)larning alohida jihozlariga nimalar kiradi? 
6.
―Тeskari‖ klapan nima va u qanday ishlaydi? 
7.
―Nafas olish‖ klapani qanday ishlaydi? 
8.
Sig’imlarning qanday rangga bo’yalishining ahamiyati bormi? 
9.
YOТK lar qanday funksiyani bajaradi? 
10.
YOТK lar qanday markalanadi? 
11.
YOТK larning nasos-monobloki nima? 
12.
Gaz ajratkich nima va u qanday ishlaydi? 
13.
Avtomobillarning qaysi joylaridagi moylar almashtiriladi? 
14.
Plastik surkov moy bilan qanday moylanadi? Qanday jihozlardan 
foydalaniladi? 
15.
Avtomobil agregatlaridagi ishlatilgan moylar qayerga to’kiladi? 

---

58 
II- BOB. GAZSIMON YONILG’ILARNI QUYISH SHOХOBCHALARI 
Avtomobil transportida suyuq yonilg’ilar bilan bir qatorda gazsimon 
yonilg’ilardan foydalanish ortib bormoqda. Agar tarixga nazar soladigan bo’lsak, 
gazsimon yonilg’i benzin va dizel yonilg’ilaridan oldin ichki yonar dvigatellarida 
qo’llanilgan ekan, ya’ni 1860 yili Eten Lenuar yaratgan ichki yonar dvigateli va 1876 
yili N. Otto yaratgan 4-taktli gaz dvigatellarining yonilg’isi yoritish uchun 
ishlatiladigan gaz bo’lgan. Keyinchalik neftdan benzin va dizel yonilg’isini ajratib 
olish keng yo’lga qo’yilgach, ular dvigatellarda yonilg’i sifatida ommaviy ravishda 
ishlatila boshlangan.
Neft zaxiralarining kamayishi, benzin va dizel yonilg’isini qimmatlashishi 
tabiiy gazga yana e’tiborni oshirdi. Gazsimon yonilg’ilarning ekologik ko’rsatkichlari 
benzin va dizel yonilg’isiga nisbatan yaxshi bo’lganligi ham, ularning motor 
yonilg’ilari orasidagi ulushini oshishiga sababchi bo’lmoqda.
Hozirgi kunda ichki yonar dvigatellarida suyultirilgan uglevodorod gazi (SUG) 
va siqilgan tabiiy gaz (SТG) keng qo’llanmoqda. Siqilgan gaz sifatida tabiiy metan 
SN
4
, suyultirilgan gazda – propan-butan aralashmasi yoki suyuq metan qo’llaniladi.
Gazsimon mahsulotlar, ishlab chiqaruvchi
 
zavodlardan tarqatish bazasiga, u 
yerdan esa, suyultirilgan va siqilgan gaz yonilg’isi quyish shoxobchalariga yetkazib 
beriladi. Suyultirilgan va siqilgan gaz yonilg’isi quyish shoxobchalarida esa, 
transport vositalarining ballonlari to’ldiriladi.