O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya” kafedrasi

 
faqat bankka nisbatan bor. 
Chunki Siz unda depozit ochgansiz.
 
Bank esa, o‘z navbatida, mazkur firmaga 
ma’lum pul talablarini
 
qo‘yadi. Bunda Sizning bank depozitingizning likvidlik va 
risk darajasi bank tomonidan firmaga berilgan qarzning o‘xshash 
xarakteristikalaridan farqlanadi. Bu qarz, o‘z navbatida, shu paytda bankning 
aktivlaridan biri sifatida qatnashadi. Bankning aktiviga kiruvchi qarzning 
qoplanmasligi riski ma’lum darajada mavjud bo‘lgan bir paytda, Sizning 
depozitingiz (saqlash maqsadida bankka qo‘yilgan pul) to‘liq
ishonchli 
va
 
likvidli bo‘ladi 
(ya’ni, Siz istalgan paytda hisobraqamingizdan bor pulingizni 
yechib olishingiz mumkin). Bundan tashqari, u aksincha, nolikvid bo‘lishi ham 
mumkin. Shunday qilib, ushbu misoldan ko‘rinib turibdiki, moliyaviy oqimning 
bank orqali erkin (bo‘sh) moliyaviy mablag‘ga ega bo‘lgan iqtisodiy sub’ektdan 
shunday mablag‘lar defitsit bo‘lgan sub’ektga oqib o‘tishida, yaratilayotgan 
moliyaviy vositalarning risklilik va likvidlik darajasi kuchli o‘zgarishi mumkin. 
Ko‘rinib turibdiki, bunda ushbu jarayon ishti-rokchilarining biri – bank egalari 
yoki mazkur bank qo‘yilmalarini sug‘urta qiluvchi davlat tashkiloti – o‘ziga qarz 
bo‘yicha riskni qabul qilishiga to‘g‘ri keladi. 
9-rasmdagi “Moliyaviy vositachilar”dan yuqoriga, ya’ni “Bozor-lar”ga olib 
boruvchi chiziq-ko‘rsatkich vositachilar ko‘pincha moliyaviy oqimlarni 
moliyaviy bozorlarga yo‘naltirishini ko‘rsatmoqda. Masalan, o‘rta yoshdagi er-
xotin ma’lum bir summani kelgusidagi pensiya ta’minoti (erkin moliyaviy 
mablag‘larga ega bo‘lgan iqtisodiy birlik) uchun jamg‘argan holda, uni sug‘urta 
jamiyati (vositachi) hisobraqamiga qo‘yishi mumkin. Bunda sug‘urta jamiyati, 
o‘z navbatida, uni (bozorda) biror-bir aksiya va obli-gatsiyaga investitsiya qiladi. 
Shunday qilib, bu er-xotinlar bilvosita, sug‘urta kompaniyasi orqali, ushbu aksiya 
va obligatsiyalarni muomalaga chiqargan firma (moliyaviy resurslari defitsit 
bo‘lgan iqtisodiy sub’-ekt)ni moliyaviy resurs (mablag‘) bilan ta’minlaydi.
“Bozorlar”dan pastga - “Moliyaviy vositachilar”ga – yo‘naltirilgan chiziq-
ko‘rsatkich moliyaviy mablag‘lar moliyaviy bozorlarga yo‘naltirilishi 
mumkinligini anglatibgina qolmay, balki ayrim vositachilar ularni moliyaviy 
bozorlardan olishlarini ham bildiradi. Masalan, uy xo‘jaligiga qarz beruvchi 
moliyaviy kompaniya, qimmatli qog‘ozlar bozorining tegishli segment
92
larida 
92
“Segment” lotincha “segmentum” – bo‘lak, laxtak; kesma. “Seco” – kesaman. Matematikada doiraning yoy 
va vatar bilan chegaralangan qismi; sharning kesuvchi tekislik bilan ajratilgan qismi. Qarang: o‘sha manba. J.IV. 
- B.471.

---

346 
sotish uchun aksiya va obligatsiyalarni chiqarib, zarur bo‘lgan summani yig‘ib 
olishi mumkin.