Va adabiyoti universiteti kompyuter lingvistikasi: muammolar, yechim, istiqbollar

Alisher Navoiy nomidagi Toshkent 
davlat o„zbek tili va adabiyoti 
universiteti 
“KOMPYUTER LINGVISTIKASI: 
MUAMMOLAR, YECHIM, ISTIQBOLLAR”
Respublika I ilmiy-texnikaviy konferensiya
Vol. 1
№. 01 (2021) 
http://compling.navoiy-uni.uz/
213 
Vulgarizmlarni ma‘no jihatidan ikki guruhga boʻlish mumkin: 
1. Soʻkinish soʻzlari. 
2. Qargʻishlar. 
Soʻkinch so`zlarning qoʻllanish darajasiga ko`ra 3 guruhga boʻlish mumkin:
1) Haqorat soʻkinch soʻzlar; 
2) Qoʻpol soʻkinch soʻzlar; 
3) Oʻta qoʻpol soʻkinch soʻzlar. 
Soʻkinish soʻzlari insonning aynan xarakter-xususiyatidan kelib chiqib 
aytilishi mumkin, yoki unga nisbatan nooʻrin tarzda amalga oshirilishi mumkin. 
Aynan 
lingvistik 
ekspertizda 
shu 
nuqtai-nazardan 
yondashgan 
holda 
jabrlanuvchiga nisbatan nohaq ishlatilgan soʻkinish soʻzlarigina haqorat soʻz 
sanaladi. Masalan, oʻgʻri nomini bersak-u, asli u ,umuman, oʻgʻrilikka qoʻl 
urmagan boʻlsa, yoki keng omma oldida sha‘niga, gʻururiga tegadigan haqorat 
soʻzlaridan foydalansa, bu oʻrinda jinoiy ish qoʻzgʻatilishi mumkin. 
Lingvistik ekspertiza
-mustaqil sud ekspertizasi, nutq ma‘lumotlari (har 
qanday moddiy vositada qayd etilgan xabar)ni lingvistik oʻrganish boʻyicha olib 
boriladigan tahlil jarayoni[Ярощук, 2020:8]. Ushbu faoliyat natijalari jinoiy, 
fuqarolik yoki arbitraj jarayoni doirasida qat‘iy tartibga solinadi va tilshunos 
ekspert (yoki ekspert tilshunoslar komissiyasi) tomonidan yozma xulosa bilan 
rasmiylashtiriladi. Ushbu xulosalar tilshunoslikda maxsus bilimlarni qoʻllashni 
talab qiladigan masalalarni oʻz ichiga oladi. Bu sud jarayonida muammoli shaxsiy 
yozishmalar tahlilidagi farazlar, taxminlarni oldini oladi va individual 
baholashniong aniq mezonini belgilab beradi. 
Lingvistik ekspertiza olib borishdan maqsad maxsus filologik bilimlar 
asosida ma‘lum bir sohadagi muammoli matnlardagi faktlar, vaziyatlarni aniqlash. 
Shu oʻrinda muammoli matn nima degan oʻrinli savol tugʻiladi. Bahs-munozaraga 
sababchi boʻladigan matnlar sirasiga quyidagilar kiradi: 
a)
hujjat; 
b)
gazetada e‘lon qilingan maqola; 
c)
telekoʻrsatuv; 
d)
firma nomi; 
e)
tovar belgisi. 
Avval munozarali matn turi aniqlab olinadi, soʻng tilshunos tomonidan 
uning janr, kompozitsion, fonetik, leksik-grammatik ifoda shakllari oʻrganiladi.
Yuqorida aytganimizdek, agar konfliktli matnda haqorat soʻzlari boʻlsa, avvalo, 
haqorat soʻzlarning ifoda darajasi aniqlab olinadi, Bu lingvistik ekspertiza uchun 

---