7 Ma’ruza. Sertifikatlashtirish. Sеrtifikаtlаshtirish sxеmаlаri. Reja

majburiy
va 
ixtiyoriy.
Mahsulotni u yoki bu 
sertifikatlashtirishga oidligi, uni tashqi muhitga, inson salomatligiga ta’siri asosiy mezon 
hisoblanadi. Ana shuning uchun tashqi muhitga, inson salomatligiga ta’sir ko‘rsatuvchi 

---

mahsulotlar, albatta, majburiy sertifikatlashtirishga mansub bo‘ladi, qolgan mahsulotlar esa 
sertifikatlashtirilishi ixtiyoriydir.
Majburiy sertifikatlashtirish deganda sertifikat-lashtirish huquqiga ega bo‘lgan 
idora tomonidan mahsulot, jarayon, xizmatning standartlardagi majburiy talablarga 
muvofiqligini tasdiqlash tushuniladi.
Ixtiyoriy sertifikatlashtirish deganda ishlab chiqaruvchi /bajaruvchi/, sotuvchi 
/ta’minlovchi/ yoki iste’molchi tashabbusi bilan ixtiyoriy ravishda o‘tkaziladigan 
sertifikatlashtirish tushuniladi.
Hozirgi sharoitda tashqi mamlakatlar bilan savdoni, mamlakatlararo iqtisodiy 
aloqalarni, fan va texnikani rivojlanishi uchun hamda chiqarilayotgan mahsulotlarning 
sifatini yaxshilash, ularning raqobatbardoshligini oshirish uchun muntazam ravishda 
sinovlardan o‘tkazish ehtiyoji ortib bormoqda. Sinovlarni ko‘pincha uchinchi tomon deb 
ataluvchi shaxs yoki tashkilot amalga oshiradi va ko‘riladigan masalada qatnashayotgan 
tomonlar odatda ta’minlovchi /birinchi tomon/ va xaridor /ikkinchi tomon/ ning 
manfaatlarini himoya qilib, mutlaqo mustaqil ravishda ish ko‘radilar.
Uchinchi tomon tarafidan qilinadigan sertifikatlash-tirish ishlab chiqaruvchilarning 
ishonchiga sazovor bo‘lmoqda va shu sababli bunday yo‘l keng qo‘llanilib, salmoqli 
ravishda tarqalmoqda. Turli mamlakatlarda uchinchi tomon tarafidan bajarilayotgan 
sertifikatlash-tirish tizimini tashkil etish amalda shuni ko‘rsatmoqdaki, uni turlicha tashkil 
qilish mumkin ekan: ishlab chiqaruvchi assotsiyasiyalar, yirik iste’molchilar, 
standartlashtirish milliy tashkilotlari tomonidan, masalan, Fransiya va Angliyada 60-yillar 
boshida ite’molchilar tomonidan harbiy maqsadlar uchun elektronika mahsulotlarini 
sertifikatlash-tirish tizimi yaratildi.
Ayrim olingan mamlakat miqyosida yaratilgan milliy tizimlar majburiy bo‘lgan 
standartlar doirasini qamrab oladi. Masalan, birinchilar qatorida milliy miqyosda 
qimmatbaho toshlarni sertifikatlashtirish tizimlari qo‘llanilgan.
Sertifikatlashtirish tushunchasi keng ma’noda uchinchi tomon tarafidan 
o‘tkaziladigan texnikaviy me’yorga, ish uslubiga, qoidalariga muvofiqligini qamrab olgan 
har qanday tekshiruvdir. SHuning uchun sertifikatlashtirishni tekshiruv deb hisoblab, 
bosim ostidagi idishlarni, portlash havfidan himoyalangan qurilmalarning, kemalarning, 
suzish vositalari-ning, tayyoralarning, aviatsiya qurilmalarining, atom reaktorlarining va 
tog‘ texnikasining ishlatishdagi havfsizligini ta’minlash uchun texnikaviy nazorat 
o‘rnatuvchi idoralar shartli tekshiruvni amalga oshiradi.