Меҳнат фанидан амалий машғулотларни ўтказишнинг баьзи бир масалалари

2-rasm. Durodgarlik dastgohining balandligini tekshirish. 

---

29 
Agarda ehtiyot taxtasiga o’yilib-teshilib sifati buziladigan bo’lsa, uni yangilab 
olish mumkin. Buning uchun ortiqcha material va mehnat talab etilmaydi. 
Durodgarlik dastgohidan foydalanishda o’quvchilar qiynalmasligi va 
charchab qolmasligi maqsadida ish o’rni (dastgoh)ning balandligini o’quvchining 
bo’y pastiga qarab moslanadi. Dastgoh balandligining o’quvchi bo’yicha mosligin 
tekshirishda u qaddini bukmagan holda ikkala qo’lning kaftini dastgoh ish taxtasi 
ustiga qo’yadi (2-rasm) Bu holda uning qaddi bukilmasdan kafti ish taxtasiga etsa 
ish o’rnining balandligi o’quvchining bo’yiga mos hisoblanadi. 
Uchtexprom tomonidan ishlab chiqarilayotgan durodgarlik dastgohlarida 
ularni o’quvchilarning bo’yiga moslash imkonini beradigan pog’onali tagliklar 
bo’lib, ular yordamida ish taxtasining balandligi o’zgartiriladi. Pog’onali tagliklar 
ish taxtasini kerakli balandlikga ko’tarish imkonini bermasa, u holda dastgoh 
oyoqlari ostiga qo’shimcha qistirma yog’och mixlanadi.
Agar pog’onali tagliklarni tushirish yo’li bilan dastgohning bo’yini 
pasaytirish iloji bo’lsa, bunday hollarda o’quvchining oyog’i ostiga taglik taxta 
qo’yib beriladi. Balandligi turlicha bo’lgan dastgohlar o’quv ustaxonalarida 
o’qituvchining ish o’rnidan boshlab tartib bilan ketma-ket o’rnatiladi. 
Dastgohlar joylashtirilgach nomerlanadi, har bir ish o’rniga tegishli individual 
asbob-uskunalar ham unga moslab nomerlanadi. So’ngra gruppalardagi 
o’quvchilar bo’y pastiga qarab ish o’rinlariga qa’tiy belgilab qo’yiladi. Bu narsa 
dastgohlarning asbob-uskunalarning butunligini ta’minlashga, ishdan qirqishning 
oldini 
olishga 
yordam 
beradi, 
o’quvchilarning 
ma’suliyatini 
oshiradi. 
O’quvchilarning ish joylarini almashtirib ko’chib yurishlariga, boshqa ish 
o’rinlaridagi asbob-uskunalardan beruhsat foydalanishlariga chek qo’yiladi va bu 
bilan ayrim hollarda xavfsizlik texnikasi qoydalari buzilishining oldi olinadi. 
Durodgarlik dastgohlardan foydalanishda uning qismlarni arralab, o’yib 
qo’ymasliklari, uning ustida mix to’g’irlamasliklari, bolta kabi asboblar bilan 
yog’och materiallarga ishlov bermasliklari o’quvchilarga alohida uqtiriladi. Mix 
to’g’irlash, yog’och taxtalarni chopish ishlari kunda ustida bajariladi. Dastgoh 

---

30 
qismlarning butunligi, ish taxtasining sifati, tekisligi vaqt-vaqti bilan tekshirib, 
tuzatib turiladi. 
Yog’och materiallardan tayyorlanadigan buyumlarning aniq va yaxshi sifatli 
chiqishi durodgarlikning ish malakasiga va u bilan birga kontrol-o’lchov hamda
rejalash asboblaridan o’rinli, to’g’ri foydalana olishlariga bog’liq bo’ladi. 
Durodgarlikda masshtabli lineyka, porsi go’niya, vinti porsi go’niya, xatkash 
kabi kontorl-o’lchov va rejali asboblardan foydalaniladi. Masshtabli lineyka 
yordamida yog’och materiallarining, tayyor detal’ va buyumlarning o’lchamlari 
o’lchanadi va rejalash ishlari bajariladi. Masshtabli lineyka yordamida rejalashda 
baza yuzasidan boshlab kerakli o’lchamlar belgilanadi. Bu belgilar ustiga lineyka 
o’rnatilib qalam yoki chizg’ish bilan reja chiziq chiziladi. Masshtabli lineyka 
yordamida egri chiziqlarni ham rejalash mumkin. Buning uchun egri chiziq o’rniga 
uning egriligiga qarab har erga mix qoqib olinadi. So’ngra lineyka qirrasi shu 
mixlar bo’yicha egib yotqiziladi va qalam bilan reja chiziq chiziladi. 
Go’niya durodgarlikda randalangan sirtlarining bir-biriga nisbatan 
go’niyaviyligini, taxta qirqimlarining go’niya asosida arralanganligini, buyum 
qismlarining go’niyaviy (to’g’ri burchak hosil qilib) biriktirilganligini va sirtlariga
to’g’ri burchak hosil qilib reja chiziq chizish reja chiziqlarini qolgan tomonlarga
simmetrik ko’chirish maqsadida ishlatiladi. 

---

31 
3