atom
(bo`linmas zarra) lardan
tashkil topgan degan fikrni ilgari surganlar.
II. Alkimyo davri: III –XVII asrlar
Alkimyogarlar davri –
metallar transmutasiyasini amalga oshirish uchun
zarur hisoblangan
falsafa toshini
qidirish vaqtidir.
Alkimyo davri o’z navbatida, uchta davrchalarga bo’linadi:
II.
Alkimyo davri
1. Aleksandriya alkimyosi.
Aleksandriyada
nazariya (Platon va Aristotel naturfalsafasi) bilan moddalar,
ularning xossalari va o’zgarishlari to’g’risidagi amaliy bilimlarni birlashishi
amalga oshdi; bu birlashuvdan yangi fan tug’ildi –
khemeia.
KIMYO SO’ZINING QANDAY MA’NONI ANGLATISHI
BORASIDAGI FARAZLAR.
•
Birinchi faraz, Kimyo «Xem» — qora degani bo’lib, qadimiy Misr nomidan
kelib chiqqan.
•
Keyingilari «Xyumo» (grekcha) «kuyish», «suyultirish» degani;
3
•
«Ximevis» — «aralashtirish»;
•
«Kim» (xitoycha) — «oltin»;
•
Niderlandiyalik olim U.V. Xelmont nomi bilan bog’liq degan farazlar ham
yashab kelayapti.
•
Aleksandriya davrida alkimyoning an’anaviy metall – planeta
simvolikasi
shakllandi,
kumush – Oy, simob – Merkuriy, mis – Venera, oltin –
Quyosh, temir – Mars, qalay – Yupiter, qo’rg’oshin – Saturn.
•
Yunon – misr Alkimyogarlarini amaliy jihatdan yutug’i sifatida metallarni
amalgamalash
hodisasini ko’rsatish mumkin.
II. Alkimyo davri 2. Arab alkimyosi.
Alkimyo" asoschisi Jobir ibn Xayyom (Geber) tomonidan VIII asr oxirida
metallar kelib chiqishining simob – oltingugurt nazariyasini ishlab chiqdi, ya`ni yer
qa`rida quruq bug`lanishdan oltingugurt ("metallar otasi"), nam bug`lanishdan esa
simob ("metallar onasi") paydo bo`ladi degan fikrni aytadi
.
Unga ko’ra metallar ikkita jarayon bo’yicha hosil bo’lgan: Simobdan (metallik
jarayoni) va Oltingugurt (yonish jarayoni).
Ularning turli xil nisbatlarda birikishidan oltin, kumush, mis, temir, qalay,
qo`rg`oshin, shisha hosil bo`ladi. Shu asnoda oddiy metallarni nodir metallarga
o`tkazish haqida ma`lumotlar beriladi. "Element” tushunchasiga ko`ra, oltingugurt
— yonuvchanlik, simob — uchuvchanlik, tuz esa eruvchanlikni bildiradi. Sho`nga
ko`ra, bu moddalar klassifikatsiyasi kashf qilinishida asosiy fikr bo`ldi.
Х asrning boshlarida taniqli Alkimyogar – Ar – Razi (Razes) nazariyani
mukammallashtirib Simob va Oltingugurtga qattiqlik jarayoni (mo’rtlik) yoki
falsafa tuzini qo’shdi.
Bu davrla Arab Alkimyogarlar amaliy yutuqlarga erishdilar, ular tomonidan
surma, mishyak, shuningdek fosfor ajratib olingan, sirka kislota va mineral
kislotalarning suyultirilgan eritmalari olingan.
4
Arab Alkimyogarlar amaliy yutuqlarga erishdilar, ular tomonidan
Do'stlaringiz bilan baham: |