Өзбекстан республикасы жоғары және орта арнаулы білім беру уәзірлігі

Салған суреттерін үйрену методы. 
Суреттер баланы үйренуде негіз-
гі дифференциалдық-диагностикалық көрсеткіш саналады. Баланың педаго-
гикалық документциясында тұрған суреттері сұрақ тудырса, балаға өз қала-

---

186 
уымен бір тақырыпта сурет салуды ұсыну арқылы арнаулы зерттеу жұмыс-
тарын жүргізу мақсатқа сай болады.
4. 
Эксперименталдық-психологиялық зерттеулер методтары.
Олар 
арнайы үйренуге тиіс болған психикалық процестерді қозғатушы белгілі си-
туацияларды тудыруды қамтиды. Эксперименталды методика көмегімен ол 
немесе бұл жағдайдың себептері және механизмдерін ашып көрсету мүмкін 
болады.
5. 
Тест методы.
Бұл метод балаларды психологиялық-диагностикалық 
мақсаттарда тексеруде қолданылады. Д.Векслер тарапынан ұсынылған тест-
тің балаларға бейімделген варианты кең таралған. Одан пайдалану арқылы 
индивидуал психологиялық тексеру барысында бала туралы қажетті қосым-
ша мәліметтер алынады. 
5.1.5. Психикалық даму деңгейі тежелген және ақыл-ой дамуы 
жағынан артта қалған балаларды коррекциялық оқыту. 
«Психикалық даму деңгейі тежелген»
түсінігі орталық нерв система-сы 
минимал органикалық зақымдалған яки орталық нерв жүйесінің функцио-нал 
жетіспеушілігі болған, сондай-ақ ұзақ уақыт әлеуметтік депривацияға түскен 
балаларға айтылады. 
Психикалық дамудың тежелуі балалар дамуы психологиялық патология-
сының ең көп тараған формасы деуге болады. Бұл жағдай, әсіресе, бала оқу-
ды бақшада дайындық тобында не болмаса бастауыш сыныптарда бастаған 
кезде жиі анықталады. 
Ғалымдар (өзбекстандық Г.Б.Шоумаров; россиялық К.С.Лебединская) 
психикалық даму деңгейі тежелуінің 4 вариантын көрсетеді: 
- конституционал келіп шығуы; 
- соматогенді келіп шығуы; 
- психогенді келіп шығуы; 
- церебралдық-органикалық келіп шығуы. 

---

187 
Мектепке баратын психикалық дамуы тежелген балалардың өзіндік 
ерекшеліктері бар. Олар мектепте оқуға толық дайын емес, мектепте оқуы 
үшін қажет болатын дағды және іскерліктер қалыптаспаған, программа мате-
риалдарын меңгеруге бейімділігі төмен. Олар арнайы жәрдемсіз есептеу, оқу 
және жазуды үйрене алмайды, мектептің тәртібін сақтауға қиналады. Оларда 
жүйкенің әлсіреуі, тез шаршау, жұмыс орындау қабілетінің төмендігі байқа-
лады. 
Психикалық дамуы тежелген балаларды ақыл-ойы кеміс деп есептеуге 
болмайды. Мұндай балалардың өлеңдерді, ертегілерді есте сақтау қабілеті 
және танымдық белсенділігі жоғары дәрежеде дамыған. Егер бұл балалар-дың 
әрекеттерін ынталандырып, оларға дер кезінде педагогикалық көмек 
көрсетіліп отырылса, олардың потенциалды мүмкіндіктері артады. 
Психикалық дамуы тежелген балалар жалпы орта білім беретін мектеп-
терде оқуға қиналады. Өйткені олармен индивидуал коррекциялық жұмыстар 
жүргізілмейді. Мұның салдарынан олар үлгірмеуші оқушыларға айналады. 
Бұл балалар үшін арнаулы жалпы білім беретін мектептерде немесе жалпы 
орта білім беретін мектептердің коррекциялық-дамытушы сыныптарында ар-
найы коррекциялық-дамытушы оқуды ұйымдастыру керек.
Бұл категориядағы оқушыларды коррекциялық оқыту емдеу-сауықтыру 
шараларымен қоса жүргізілуі керек. Оқу материалын үйрену темпі мен оқыту 
методтарын оқытушы психикалық дамуы тежелген балалардың даму дәреже-
сіне сай етіп таңдауы керек. Сонда ғана бұлар өз бетінше оқып-үйренетін 
құрбы-құрдастарының қатарына жетуі мүмкін. 
Ақыл-ой кемістігін үйренумен байланысты мәселелер коррекциялық 
педагогикада (дефектологияда) ең негізгі мәселелер қатарына кіреді. Статис-
тикалық мәліметтер әлемде мұндай типтегі аномал балалардың көбейіп бара 
жатқанын көрсетеді.
Ақыл-ой дамуы жағынан артта қалған балаларды оқыту, тәрбиелеу әлеу-
меттік адаптациялау мәселелерімен коррекциялық педагогиканың бір саласы