Лойиҳа Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик университети

 
4.3. Рақобатни чеклайдиган келишиб олинган ҳаракатлар 
ва битимлар: хориж қонунчилиги тажрибаси. 

---

89 
Ўзбекистон Республикаси қонунчилиги бўйича биз хўжалик 
юритувчи субъектларнинг рақобатни чеклайдиган келишиб 
олинган ҳаракатлари ва битимларини юқорида етарлича таҳлил 
қилдик. Энди, бевосита ушбу йўналишда 
хорижий давлатлар 
қонунчилигида
қандай ҳуқуқий нормалар мавжудлиги ва улар қай 
тарзда тартибга солинишини келтириб ўтсак.
АҚШ. 
АҚШда хўжалик юритувчи субъектларнинг рақобатни 
чеклайдиган келишиб олинган ҳаракатлари ва битимларини 
Шерман Қонунининг 1-моддасида шундай дейилади: 
Трест шаклидаги ҳар хил битим (контракт) ёки бирлашиш, ёки 
бир нечта штатлар, ёки миллатлар ўртасидаги савдо-сотиқни ёки 
тижоратни чеклаш мақсадида бошқа турдаги келишиб олишлар 
қонуний эмас деб ҳисобланади 
Шу билан АҚШнинг рақобатга қарши келишиб қилинадиган 
ҳаракатларини ман қиладиган қонунчилик нормаси тугайди. Модда 
эса барча керакли элементларга эга: 
1)
Ҳар хил шаклдаги ҳаракатлар келишилган ҳисобланади 
(шартнома, трест кўринишида ёки бошқача бирлашиш, келишиш, 
жумладан яширинча ва ҳ.к.). 
2)
Келишилган ҳаракатлар рақобатни чеклайди. 
Ушбу модда таъсирига тушган ҳаракатлар рўйхати Шерман 
Қонуни амалда бўлган вақт давомида ўзгариб келган ва Умумий 
ҳуқуқ (суд преценденти) асосида шакллантирилган. АҚШнинг 
ҳуқуқни қўллаш амалиёти хозирги кунда рақобатга қарши 
келишилган ҳаракатларни горизонтал ва вертикал ҳаракатларга, 
шунингдек ноқонуний per se ҳаракатлар тўғри ёндашиш қоидаси 
асосида кўрилади. 
Рer se ноқонуний келишилган ҳаракатларга асосан нархларни 
белгилаш, бозорларни тақсимлаш ва бўлиб олиш, вертикал 
келишувларда нархларни боғлиқлиги, яъни битта шахс бозорга 
салбий таъсир кўрсатадиган ҳукмронликка эга бўлишини келтириб 
чиқарадиган горизонтал картел келишувлар киради. Тўғри 
ёндашиш қоидасига биноан кўриб чиқиладиган келишилган 
ҳаракатлар рўйхати (қачон рақобатга қарши ҳаракатлар самараси 
ижобий самара эҳтимолига қарама-қарши тортилади) бирмунча 
кенгдир. 

---

90