Намуна (Образец)

2.
 
Moliyaviy javobgarlik
markazlari bo‘yicha taqsimot korporatsiyaning 
rejalashtirish, hisobga olish va nazorat qilish faoliyatlari uchun amalga oshiriladi, 
biroq boshqaruv echimlarini qabul qilish uchun kontrolling tizimi doirasida 
maxsus boshqaruv hisoblarini yuritish uchun obyektiv zarurat paydo bo‘ladi. 
Bunday maxsus hisoblarni tatbiq qilish korporatsiya xususiyatlari va rahbariyat 
talablaridan kelib chiqadi. 
Korporatsiya tashkiliy tuzilmasida kontrolling tizimini tatbiq etishdagi 
o‘zgarishlar amalga oshirilishi mumkin. Masalan, kichik korporatsiyalarda 
kontrolling buxgalteriya bo‘lim boshlig‘i tomonidan amalga oshirilishi mumkin. 
Kontrollingda tashkiliy yoki tartibga solish vazifalari bo‘lib, menejmentni maslahat 
yuzasidan qo‘llab-quvvatlashdan iboratdir va nazorat qiluvchi xodim tomonidan 
amalga oshiriladi. Bu vazifa bir vaqtning o‘zida axborotlarni avtomatlashtirilgan 
tarzda qayta ishlash jarayonida amalga oshiriladi hamda bu holat kontrolling va 
axborot menejmentining birlashishini ifodalaydi.

---

226 
Yirik korporatsiyalarda nazorat qiluvchi xodimlarning samarali faoliyat 
yuritish va javobgarliklarini belgilash uchun maxsus tuzilma yaratiladi.
Korporatsiyalarda kontrollingning asosiy vazifasi xarajatlar va foydani tahlil 
qilishni boshqarishdan iborat. Shuning uchun kontrolling bo‘limi mazkur tahlilni 
amalga oshirishda barcha zarur axborotlarni olish imkoniga ega bo‘lishi kerak.
Korporatsiya rahbariyati axborotlardan foydalangan holda boshqaruv 
yechimlari bo‘yicha samarali takliflar ishlab chiqadi va amaliyotga tatbiq etadi. 
 
3.
 
Avtomatlashtirish bosqichi.
Biznes jarayonlar qiymati, tahlili va ulardan foydalanish vaqtini kamayishini 
hisoblash va optimallashtirish masalalarini avtomatlashtirilgan tizimlardan 
foydalanilgan holda samarali hal etiladi. Bunday tizimlar jarayonlar haqida aniq 
ma’lumotlarga ega bo‘ladilar va axborot tizimi tizimlarsiz masalalar hxal 
etilayotganda ekspert baholashlardan foydalaniladi. 
Biznes jarayonlarni kontrollingini tashkil qilish uchun maxsuslashtirilgan 
axborot tizimlarni tadbiq qilishda foydalanilayotgan axborotlarni tahlili o‘tkaziladi, 
nazorat uchun biznes jarayonlar aniqlanadi va bu biznes jarayonlarni qo‘llab-
quvvatlovchi asosiy axborot tizimining arxitekturasi tahlil etiladi. 
Biznes jarayonlar kontrollingini tashkil etishda foydalaniladigan maxsus 
axborot tizimlari korporatsiya rahbariyatiga biznes jarayonlardagi o‘zgarishlar 
bo‘yicha tezkor echimlar kabul qilish va tashkiliy amallar o‘tkazish imkonini 
beradi.
Samarali kontrolling biznes jarayonlar bajarilishini tezkorligiga yordam 
beradi hamda ularning qiymatini kamayishiga va sifatini oshishiga olib keladi. 
Barcha bu holatlar biznes jarayonlar bo‘yicha samaradorlikni baholash imkonini 
beradi va bu jarayonlarni takomillashtirish hamda avtomatlashtirishda hosil 
bo‘luvchi ustunliklarni ko‘rsatadi. 
Tizim biznes jarayonlarning samarador kontrollingini ta’minlashi uchun 
quyidagi imkoniyatlarga ega bo‘lish kerak: 

korporatsiyaning turli axborot tizimlaridan ma’lumotlarni yig‘ish va to‘plash; 

KPR (natijaviy muhim ko‘rsatkichlar) asosida biznes jarayonlar samaradorligini 

---

227 
baholash; 

maxsus statistik uskunalar yordamida jarayonlar ko‘rsatkichlarini tahlil qilish; 

biznes jarayonlarning muhim ko‘rsatkichlari, holatlarini akslantirish va avvalgi 
davrdagi holatlar bilan taqqoslash; 

turli nuqtai nazarlardan muhim ko‘rsatkichlarni kuzatish va tahlil qilish; 

muhim ko‘rsatkichlarni rejalashni qo‘llab-quvvatlash; 

muhim 
ko‘rsatkichlarning 
rejalashtirilganlaridan 
og‘ishlari 
asosida 
ogohlantirishlarni avtomat tarzda amalga oshirish; 

og‘ish manbalarini qidirish uchun turlicha o‘lchanuvchan parametrlarni 
birlashtirish; 

turli hisobotlarda KPR to‘plamlarini zudlik bilan qayta shakllantirish. 
Korporatsiya boshqaruvida iqtisodiyot, menejment, informatika, hisob–kitob 
vazifalari, sotsiologiya, psixologiya, xodimlarni boshqarish va hokazo usullarining 
chambarchas bog‘liqligi namoyon bo‘ladi. Korporatsiyaning barcha boshqaruv 
vazifalari uning oldida turgan maqsadlariga erishishga mo‘ljallangan. Kontrolling 
bu vazifalarni qo‘llab–quvvatlagan holda korporatsiyaning barcha bo‘g‘inlarida 
tartibga solingan boshqaruv echimlarini qabul qilishda axborot bilan ta’minlashi 
zarur. 
Xarajatlar bo‘yicha maydalashtirilgan axborotlarni qayta ishlash juda katta 
mehnat talab etadi. Korporatsiya bo‘linmalari iqtisodchilari o‘z mehnatlarini 
avtomatlashtirishni talab qiladilar, chunki ularning kontrolling tizimidagi faoliyati 
qo‘shimcha amallarni yuklaydi. Agar korporatsiyadagi amaliy axborotlarni 
to‘plash bir hafta mobaynida amalga oshirilsa, u holda bo‘linmalar axborotlarni 
qayta ishlash va kontrolling xizmati bo‘linmasiga taqdim etishga jismonan ulgura 
olmaydilar, buning natijasida kontrolling xizmat bo‘limi ham korporatsiya 
bo‘yicha barcha ma’lumotlarni to‘plash imkoniga ega bo‘lmaydi. Buxgalteriyaning 
turli amallari bo‘yicha ma’lumotlarni qayta ishlash avtomatlashtirilsa, u holda 
kontrolling xizmatini ham avtomatlashtirish maqsadga muvofiq bo‘ladi. 

---

228 
Avtomatlashtirish bo‘limi dasturlarni ishlab chiqish, ularni tartibga solish va 
qabul qilingan dasturlardagi xatolarni aniqlash bilan shug‘ullansa, korporatsiya 
kontrolling xizmati bo‘limi moliyaviy iqtisod bo‘limlari vazifalarining 
samaradorligini oshirish hisoblangan avtomatlashtirishning asosiy maqsadini 
ta’minlash uchun masalalar qo‘yilishi bilan shug‘ullanadi.