Microsoft Word Алламбергенов А. doc

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

50 

HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI 

 

Mineral o’g’itlarni saqlash, tashish va tuproqqa solish va 

ular bilan ishlashda texnika xavfsizligi 

 

Mineral  o’g’itlarni  saqlash.  O’g’itlarni  saqlash,  tashish  va    tuproqqa 

solishni  to’g’ri  tashkil  etish  isrofgarchiliklarni  kamaytirish  va  o’g’itlarning 

samaradorligini oshirishda muhim ahamiyatga ega.  

Mineral  o’g’itlar  tipovoy  loyqalar  asosida  qurilgan,  temir  yo’l  stantsiyalari 

yaqinidagi, 

shuningdek 

bevosita 

xo’jaliklarining, 

ulardagi 

kgrokimyoviy 

punktlaridagi maxsus omborlarda saqlanadi. 

Mineral  o’g’itlar  ochiq,  jihozlanmagan  maydonlarda  saqlanganda  ularning 

anchagina  qismi  isrof  bo’ladi  va  sifati  buziladi.  Nam  tortadi,  mushtlabi  qoladi, 

tarkibidagi oziq moddalar miqdori kamayadi. 

Yomg’ir qor va gurunt suvlari oqib chiqib ketadigan qilib ishlangan,  maxsus 

tayyorlangan,  asfalt  bosilgan  yoki  betonlangan  oziq  maydonlarda  o’g’itlarni 

polietilen qoplarda texnogen holda saqlashga ruxsat etiladi. 

Bunda  qoplarni  yog’och  taglikka  taxlash  kerak  va  ustidan  brezent  yoki 

polietilen plyonka yopib qo’yiladi. 

O’g’itlarni  omborlarda  saqlash  zaruriyati  ularning  mavsumiy  ishlatilishi  va 

yil  davomida  notekis  kelishi  bilan  bog’liq.  Omborlarning  tiplari  va  o’lchamlari 

turlicha bo’ladi, ular o’g’itlarning yil davomida kelib ketishini hisobga olgan holda 

ma`lum sig’imiga  mo’ljallangan bo’ladi. Temir yo’llar yonidagi va stantsiyalardagi 

omborlarning  sig’imi  xo’jaliklarning  omborlariga  nisbatan  ancha  katta  bo’ladi. 

Omborlarning  binosi  temir-beton  va  yengil  yog’och  konstruktsiyalardan, 

shuningdek,  g’isht  va  boshqa  mahalliy  qurilish  materiallaridan  quriladi.  Ular  turar 

joy, jamoat va ishlab chiqarish binolaridan kamida 200 m uzoqlikda bo’ladi.  

Temir  yo’l  va  stantsiya  yaqinidagi  omborlar  sig’imi  shu  ombor  xizmat 

ko’rsatadigan  xo’jaliklarning  soniga,  ularning  ombordan  uzoq  yaqinligiga, 

kelajakda  o’g’itlarga  yillik  ehtiyoj  qancha  bo’lishiga  qarab,  shuningdek,  ombor 

---

 

51 

qurishga  hamda  o’g’itlarning  xo’jaliklarga  tashishga  sarflanadigan  minimal  sarf-

xarajatlarni hisobga olgan holda aniqlanadi. 

Temir  yo’l  yaqinidagi  omborlarda  mintaqaviy  sharoitlarga  bog’liq  holda 

o’g’itlarning yillik kelib ketishi ikki, uch va to’rt martagacha borishi mumkin.  

Xo’jalik  omborining  o’lchamlari  uning  kelajakda  mineral  o’g’itlarga 

bo’ladigan ehtiyojiga va ularning keltirish-sarfldash koeffitsientiga bog’liq bo’ladi.  

Kelajakda  o’g’itlarga  ehtiyoji  1-2  ming  tonnadan  kam  bo’lgan  xo’jaliklarda 

mineral o’g’itlarning xo’jaliklararo omborlarini qurish maqsadga muvofiqdir. 

Tipovoy loyixalar bo’yicha qurilgan omborlar quidagi asosiy talablarga javob 

berishi kerak: 

  o’g’itlarga atmosfera yog’in sochinlari, qor, va gurunt suvlari tegmasligi. 

  omborda mikroiqlim yaratilishi lozim. 

  o’g’itlarni yuklash - tushirish ishlarini mexanizatsiyalashga imkon berishi lozim. 

Idishlarga  joylanmagan  o’g’itlarni  tushirish  uchun  omborda  qabul  qurilmasi 

bo’lishi, omborning tagi albatta beton yoki asfatl bo’lishi shart. 

Idishlarga  joylangan  hamda  joylanmagan  o’g’itlar  omborlarda  aloxida 

aloxida  saqlanadi.  Ular  turiga  va  shakliga  qarab  maxsus  xonalarga  joylashtiriladi 

yoki  idishlarga  solinmagan  o’g’itlar  ko’chma  to’siqlar  bilan  ajratib  qo’yiladi. 

Xonaning  yoki  sektsiyaning  old  tomoniga  o’g’itning  nomi,  tarkibidagi  oziq 

moddalarning miqdori, olingan vaqti yozilgan yorliqlar osib qo’yiladi. 

Idishlarga joylanmagan o’g’itlar 2-3 m balandlikdagi uyum holida saqlanadi. 

Polga  sochilgan  o’g’itlar  yig’ishtirib  olinadi.  Idishlarga  joylangan  o’g’itlar  yassi 

yoki  ustunlarga    o’rnatilgan  tagliklarga  joylashtiriladi.  Har  bir  taglik  uch  qavat  va 

besh qatordan iborat bo’ladi. 

Namlik  yetarli  darajada  va  ortiqcha  bo’ldigan  joylarda  idishlarga  joylangan 

o’g’itlarni  panjara tagliklarga va stelajlarga joylashtirigan maoqul. 

Joylashtirish  vaqtida  ehtiyoj  bo’lish  mumkin.  Idish  yirtilib  -buzilganda 

o’g’itni darhol boshqa  idishga joylashtirilishi  lozim.  Ammiakli selitraning o’t olish 

xavfi bor, shuning uchun u maxsus jihozlangan ajratilgan sektsiyalarda yoki alohida 

omborgda saqlanadji. 

---

 

52 

Ammiakli  selitra  solingan  paketlarni  stelajlarda  yoki  korroziyalanmaydigan 

ustunli tagliklarda 10 qavat qilib taxlangan holda saqlangan maoqul. 

Taxlangan  joy  bilan  devor  orasidagi  masofa  1  m,  uyumlar  orasida  esa  3  m 

gacha bo’lishi kerak.