O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Mujassamlangan xabarlovchilarning elektr montaji

Xabarlovchilarning elektr montaji ikki ko‘zli sim yordamida 

amalga oshiriladi. Xabarlovchiga o‘zgarmas 12 V kuchlanish, xa-

barlovchi shleyfi simi va zarur paytlarda «Sabotaj» liniyasi ula-

---

68

nadi. Xabarlovchi shleyfi 2 soniya vaqt mobaynida «Trevoga» re-

jimida ishga tushsa, «Sabotaj» liniyasi QNK qopqog‘ini ochishga 

urinish bo‘lganda ishlab ketadi. Ko‘rsatilgan zanjirlarda TRP yo-

ki TRV simlari qo‘llanadi.

8.5.  Xabarlovchilarni sozlash va ishchanligini tekshirish

Mujassamlangan xabarlovchilarni sozlash, infraqizil va o‘ta 

yuqori chastotali xabarlovchilarni sozlashga o‘xshash bo‘lib, bir 

qator elementlardan iborat. «Sokol-2» xabarlovchisi namunasi-

da sozlash tartibini ko‘rib chiqamiz. Bu xabarlovchi mikrokon-

trollyor asosida bajarilgan bo‘lib, u ish rejimida keng darajada 

o‘zgartirish imkoniga ega. 

Xabarlovchida, har qanday tok manbaiga ulanganda ishchan-

ligini tekshirish imkoni bor. Ishchanlikni avtomatik ravishda tek-

shirish 60 soniya vaqt ichida amalga oshiriladi. 

Nosozlik yoki SVCh kanalini maskirovka qilinganligi aniq-

lansa, u navbatchi rejimga o‘tmaydi va ijro relelari kontaktlari 

tutashmaydi. Panelning oldingi qismida sariq va qizil rangli indi-

katorlar yonib turadi. Xabarlovchi obyektdagi xalaqitlar sharoitini 

doim nazorat qilib boradi: agar biror-bir kanalda xalaqitlar dara-

jasi belgilangandan yuqori bo‘lsa (sariq – YCh (SVCh), yashil 

– IK) indikatorlar yonib-o‘chib turadi, xabarlovchi esa avtoma-

tik ravishda ish algoritmini 2 daqiqa vaqtgacha o‘zgartiradi. Agar 

2 daqiqa vaqt ichida himoya zonasida jinoyatchi aniqlanmasa u 

asosiy ish algoritmiga o‘tadi. 

Barcha kanallarni sozlash va ishchanligini tekshirish bir-biri-

ga bog‘liq bo‘lmagan holda amalga oshiriladi. Xabarlovchini faqat 

IK rejim ishiga o‘tkazish uchun, xabarlovchi platasidagi tutashtir-

gich XRZ holatiga, O‘YCh rejimiga o‘tkazish uchun esa XR re-

jimiga o‘tkazilish kerak. Test rejimi yoqilgandan 8 daqiqadan 

keyin xabarlovchi avtomatik ravishda asosiy ish rejimiga o‘tadi. 

Agar ikkala tutashtirgichlar olib tashlangan bo‘lsa, xabarlovchin-

ing ishchanligi tekshirilgandan keyin u asosiy ish rejimiga o‘tadi. 

O‘YCh kanalining aniqlash masofasi uzunligi (chuqurligi) 

soz lash «D» potensiometri yordamida amalga oshiriladi. Buning 

uchun potensiometr tugmasini minimal sezgirlikka o‘rnatib (soat 

miliga qarshi oxirigacha buraladi), odam harakati imitatsiya qili-

---

69

nadi. Odam 0,5–1 m/s tezlikda 3 metr masofani bosib o‘tganda 

xabarlovchi ishga tushishi kerak. Zarur paytlarda sezgirlik uzun-

ligi o‘zgartiriladi.