9.03.2022
Mavzu :
Idrok .
Hayol
1.
Idrok idrokning nerv fiziologik asoslari
2.
Idrokda fon va obyekt
3.
Idrokda galiyutsinatsiya va illiyuziya
4.
Hayol
jarayoni
5.
Hayol turlari sifatlar rivojlanishi
6.
Hayolning asosiy hususiyatlari
Idrok
–
deb
sezgi a’zolariga bevosita ta’sir etib
turgan narsa va hodisalar obrazlarni kishi ongida yahlit bir
butun holda aks ettirishga aytiladi. Idrok qo’g’atuvchilarining ayrim
hususiyatlarini aks ettiruvchi
sezgilardan farq qilib narsani butunligicha yaxlitligicha uning hamma hususiyatlari kiradi. Birgalikda aks
ettirilishi idrokni hosil qiladi. Idrokning muhum tomonlaridan biri shuki
uning hususiyatlarini turli
javhalar vaziyatlar vaziyatlar sharoitlarda namoyon bolishidir. Idrok nerv fiziologik hususiyatlari nerv
tizimining mufoqqat boglanishlar idrok hodisalariga tasir etib malum bir izchillikni ozida aks ettiruvchi
bevosita subyektiv tasurotlarga nisbatan ozgarishlar organishlar tuzatishlar kiradi.
Idrok
jarayonida
barcha sezgi azolarimiz ishtirol etsa ham idrok sezgilarimizning oddiy yigindisidan iborat deb bolmaydi.
Idrokda obyekt fon
–
odamga juda kop narsa hodisalar tasir qilib turadi. Bular shunday kop hossalarda
egaki hatto odam bir vaqtning ozida ularda javob reaksiyasi qaytara olmaydi.chunki u bir vaqtning ozida
ulgurolmaydi.
Shu ajratib korsatilgan narsalar kop sonli qo’zg’ovchilar ularning ichidan
ayrimlari aniq
holda ajratib oladi. Shu ajratib olingan narsa va voqea hodisalar
fon
deyiladi bu idrokning foni deyiladi.
Idrok qilinadigan narsani orab turgan boshqa narsa jism voqea hodisalarga
obyekt
hisoblanib
obyektning atrofidagilari
fon
deyiladi.
Masalan : sinifdagi
barcha oquvchilar bu
–
fon aynan bir oquvchini malumotlarini organish
obyekt
deb
ataladi muayyan sharoitda shaxs tomonidan idrok qilinadigan juda kop hollarda
obyektning
shakli rangi
belgilar alohida takidlanib o’tiladi.
Idrokning nerv fiziologik asoslari
–
idrok jarayoni ham sezgi kabi reflektor jarayon hisoblanib
ivan
pavlov
boyicha idrokning negizini tevarak atrofdagi narsa hodisalar retseptorlarga tasir etishi natijasida
bosh miyyaning katta yarim sharlari qoldiğida hosil bolgan
sharqiy reflekslarning muvaqqat nerv
boglanishlarni tashkil etadi. Idrok sezgilarga qaraganda miyyaning qancha yuksak darajasi faoliyati
Umumlashtirish holati hisoblanadi.
Hayol
–
deb odamning ilgaridan bor bolgan baxtli aloqalarning yani asosatsialari qaytan tiklanishi va bir
biriga yangicha holatga qoshilishi orqali narsa va hodisalari oyangi obrazlarni hosil qilishga aytiladi.
Masalan : Hayol hozirgi
kunda fan tarqqiyotining
Hayol qilish jarayoni juda ham murakkab aks ettirish jarayoni bolishiga qaramay uning asosida yotgan
fiziologik mehanizimlar miyyaning pöst qismidan ilgari hosil qilingan vaqtli aloqalar yana qayta tiklanib
bir biriga yangicha qoshilish jarayoni yoqadi.
Reja
1.
Xotira haqida
tushuncha
2.
Xotiraning nerv fiziologik asosi xotira jarayonlari xotiraning psixologik asoslari
3.
Tafakkur va hissiy bilish
4.
Tafakkur operatsialari tafakkur shakillari turlari
5.
Intellekt va kreaktivlik
6.
Intellekt va kreaktivlikning psixologik
asosi
Xotira biz ilgari idrok qilgan boshdan kechilgan va bajargan ishlarimizni yodda saqlash keyinchalik ularni
eslash yoki hotirlash jarayonidir. Individning õz tajribasida eslab qolishi esda saqlashi va keyinchalik uni
yana esga tuwiriwi xotira deb ataladi.
Xotiraning nerv
psixologik asosi esdan oğib qolish nerv tizimininv egiluvchan yan
i ozgaruvchanlik
qõzğatuvchilar tasir ostida özidan gõyo bir iz qoldirish
saqlash imkonyati tufayli yuzaga keladi
Xotira yani
esdan oğib qolish idrok qilinayotgan narsalarning õrtasida
asosatsialarning yuzaga
kelishidan
iboratdir. 3 ta asosatsia
1 yondoshlik asosat
2 oxshashlik asosat
3 qarama qarshilik asosat